Ή οίκονομία θαμμένη στά <<έρείπια>> τών άκινήτων

Η κυβέρνηση Σαμαρά βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα εξαιρετικά σύνθετο πρόβλημα. Τα ακίνητα, από εξασφάλιση της μέσης ελληνικής οικογένειας, έχουν μετατραπεί σε ένα ασήκωτο φορολογικό φορτίο. Το αποτέλεσμα είναι να έρχεται πρώτη η Ελλάδα, σε παγκόσμιο επίπεδο, στην υποχώρηση των τιμών των ακινήτων γενικότερα και των κατοικιών ειδικότερα. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Global Property Guide, το 2012 οι τιμές υποχώρησαν κατά 14,2% στην Ελλάδα, ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των 41 χωρών που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα. Το εντυπωσιακό είναι ότι την πτώση-ρεκόρ του 2012 ακολούθησε μία πτώση της τάξης του 9,2% το 2011 και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, το 2014 και το 2015 προβλέπονται εξίσου δύσκολα για την αγορά ακινήτων στη χώρα μας.

Σε γενικές γραμμές, προβλέπεται επιπλέον συμπίεση των τιμών κατά 15%-20% το 2014-2015. Σε πρόσφατη μελέτη της, η Fitch Ratings υπολογίζει την πρόσθετη υποχώρηση της τιμής των ακινήτων στο 17% μέχρι τα τέλη του 2014, ενώ η έρευνα της Deutsche Bank καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η περιοριστική πολιτική που ασκείται και η διατήρηση των φαινομένων ύφεσης αποκλείουν τη σταθεροποίηση της αγοράς των ακινήτων πριν από το 2016.

Εθνικό έγκλημα

Η πολιτική που εφαρμόζεται ισοδυναμεί με έγκλημα κατά της εθνικής οικονομίας. Η μεγάλη πτώση στις τιμές των ακινήτων έχει φοβερές συνέπειες σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

Πρώτον, συμβάλλει στην αποσύνθεση της αγοράς εργασίας, περιορίζοντας στο ελάχιστο την οικοδομική δραστηριότητα, από την οποία εξαρτώνται πολλοί κλάδοι της οικονομίας. Στη διάρκεια του 2012 οι αγοραπωλησίες νέων κατοικιών ήταν της τάξης των 4.000, ενώ το 2007-2008 «έτρεχαν» με ετήσιο ρυθμό 100.000.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα είχε το Δεκέμβριο του 2012 την πανευρωπαϊκή πρωτιά στο ποσοστό ανεργίας -26,4% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού- και στο ποσοστό ανεργίας μεταξύ των νέων μέχρι 25 ετών, το οποίο έφτασε στο εφιαλτικό 58,4%.

Η πτώση των ακινήτων και της οικοδομής είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν την ανεργία-ρεκόρ στη χώρα μας.

Βαθύτερη ύφεση

Η συνεχιζόμενη πτώση των τιμών των οικιστικών ακινήτων συμβάλλει στη συντήρηση των φαινομένων ύφεσης. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι οι τιμές των σπιτιών υποχώρησαν στην Πορτογαλία κατά 8,45% το 2011 και κατά 6,85% το 2012. Στην Ισπανία τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν -9,27% το 2011 και -12,73% το 2012. Αντίθετα, στις ΗΠΑ, όπου η φούσκα των ακινήτων συνέβαλε στην εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, την πτώση των τιμών των οικιστικών ακινήτων κατά 6,87% το 2011 ακολούθησε η άνοδος κατά 5,36% το 2012 (υπολογισμοί της Standard & Poor’s).

Ο ευρωπαϊκός Νότος έχει μετατραπεί σε ζώνη απαξίωσης των ακινήτων ύστερα από δεκαετίες εξαιρετικά δυναμικής ανόδου των τιμών τους. Το πρόβλημα όμως έχει και μία ευρύτερη ευρωπαϊκή διάσταση, εφόσον από τις 17 χώρες που παρουσίασαν, σύμφωνα με την έρευνα της Global Property Guide, κάμψη τιμών στις κατοικίες, οι 13 είναι ευρωπαϊκές.

Η ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ οδήγησε μεταξύ των άλλων σε κέρδη-ρεκόρ τη Fannie Mae, τον γιγαντιαίο οργανισμό παροχής στεγαστικών δανείων που διασώθηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ το 2008, με χρήματα των φορολογουμένων. Η Fannie Mae εμφάνισε το 2012 κέρδη ύψους 17,2 δισ. δολαρίων, τα πρώτα μετά την κρίση και τα υψηλότερα στην ιστορία της.

Με την πολιτική που εφαρμόζεται στην Ελλάδα και στον ευρωπαϊκό Νότο, η πτώση των τιμών των κατοικιών συντηρεί την ύφεση και απειλεί την οικονομική και κοινωνική σταθερότητα.

Δεν φταίει το ΠΑΜΕ

Τα στοιχεία για τις επιδόσεις της χαλυβουργίας στη χώρα μας είναι εφιαλτικά και αναδεικνύουν τον τεράστιο ρόλο της οικοδομής και των κατασκευών στη διαμόρφωση της πορείας κλάδων στρατηγικής σημασίας.

Το καλοκαίρι του 2012 η κυβέρνηση Σαμαρά απέδιδε τις δυσκολίες της χαλυβουργίας στις συνδικαλιστικές «υπερβολές» του ΠΑΜΕ. Επρόκειτο για ακόμη μία επικοινωνιακή κατασκευή ενόχων για προβλήματα που έχουν άμεση σχέση με τις οικονομικές επιλογές των κυβερνήσεων.

Η μεγάλη υποχώρηση των τιμών των κατοικιών και η πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας που συνδέεται με αυτήν προκαλούν μεταξύ των άλλων την κάθετη πτώση της παραγωγής της χαλυβουργίας. Το 2012 η συνολική παραγωγή της ελληνικής χαλυβουργίας υποχώρησε κατά 34,8% σε σχέση με το 2011, στους 1,050 εκατομμύρια τόνους. Η πτώση της παραγωγής είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή -της τάξης του 58%- με έτος αναφοράς το 2007, ενώ τα στοιχεία είναι απογοητευτικά σε ό,τι αφορά την εγχώρια ζήτηση. Η πτώση από το 2007 μέχρι το 2012 είναι της τάξης του 83%, από τους 2,105 εκατομμύρια τόνους στους 365.000 τόνους.

Οι εξαγωγές, που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν, ως ένα βαθμό, την πτώση της εγχώριας ζήτησης, εμφάνισαν και αυτές το 2012 υποχώρηση της τάξης του 30% σε σχέση με το 2011, εξαιτίας του ιδιαίτερα σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού και του υψηλού ενεργειακού κόστους της ελληνικής χαλυβουργίας. Οι χαλυβουργικές μονάδες της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας, της Ελλάδας προσπαθούν να αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης, που συνδέεται άμεσα με την κρίση στον τομέα των ακινήτων, με εξαγωγές σε διάφορες χώρες της Μεσογείου, και ιδιαίτερα της Βόρειας Αφρικής.

Ανάλογες αρνητικές εξελίξεις παρατηρούνται στην τσιμεντοβιομηχανία, η οποία και αυτή βγάζει εντυπωσιακές αρνητικές ειδήσεις. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ ετοιμάζει τη μετεγκατάστασή της στο εξωτερικό, προκειμένου να αποκτήσει τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί την παγκοσμιοποιημένη δραστηριότητά της με καλύτερους όρους. Όσο για την ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, ανακοίνωσε την 25η Μαρτίου το οριστικό κλείσιμο του εργοστασίου στη Χαλκίδα, βάζοντας τέλος σε μια εντυπωσιακή αναπτυξιακή πορεία, που ξεκίνησε το 1926 και συνδέθηκε με την πόλη.

Το 2012, ύστερα από μία πενταετία ύφεσης, η εγχώρια ζήτηση για τσιμέντο περιορίστηκε σε 2,5 εκατομμύρια τόνους, σε λιγότερο από το ¼ της ζήτησης του 2006, 2007. Έτσι η ελληνική τσιμεντοβιομηχανία επέστρεψε, σε ό,τι αφορά την εγχώρια ζήτηση, στο... 1964.

Τραπεζική αστάθεια

Η μεγάλη πτώση στις τιμές των κατοικιών που παρατηρείται στην Ελλάδα συμβάλλει και στην αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των στεγαστικών δανείων, η εξυπηρέτηση των οποίων καθυστερεί πάνω από 3 μήνες. Με τα «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια να ξεπερνούν το 20% και να εμφανίζουν αργή αλλά σταθερή αυξητική τάση, μεγαλώνουν οι ανάγκες για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Οι προτάσεις της κυβέρνησης Σαμαρά για ευνοϊκή ρύθμιση των στεγαστικών δανείων υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις αντιμετωπίζονται, προς το παρόν, με επιφύλαξη από τους εκπροσώπους της τρόικας. Οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θεωρούν, σε αντίθεση με τους εκπροσώπους του ΔΝΤ, ότι η ρύθμιση των στεγαστικών δανείων πρέπει να γίνει μετά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών για να διευκολυνθεί, υποτίθεται, η συμμετοχή των ιδιωτών σε αυτή. Επιπλέον, οι εκπρόσωποι της τρόικας θεωρούν υπερβολικά γενναιόδωρες τις κυβερνητικές προτάσεις για τη ρύθμιση των στεγαστικών δανείων. Ζητούν να εφαρμοστούν πιο αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια και να περιοριστεί η χρονική περίοδος κατά την οποία οι δανειολήπτες θα καταβάλουν μόνο τους τόκους, και μάλιστα με ευνοϊκό επιτόκιο.

Εάν δεν καταφέρει η κυβέρνηση Σαμαρά να βγάλει την οικονομία από την «παγίδα των ακινήτων», στην οποία την έριξαν η έλλειψη ρευστότητας, η υπερβολικά περιοριστική πολιτική και το λεγόμενο «χαράτσι Βενιζέλου», θα αυξηθεί δυσανάλογα ο οικονομικός και ο κοινωνικός λογαριασμός της κρίσης.