Ο Έλληνας Τιραμόλα

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΠΑΛΙΑΝ*

Όσοι είχαν την τύχη (;) να είναι παιδιά ή έφηβοι τη δεκαετία του '70 και του '80 θα θυμούνται τον Τιραμόλα, τον άνθρωπο - λάστιχο, ήρωα ενός ιταλικού κόμικς που έκανε διεθνή καριέρα. Έχοντας πέσει μικρός σε ένα καζάνι με καουτσούκ, ο Τιραμόλα απέκτησε τη μοναδική ικανότητα να μπορεί να τεντώνει το σώμα του, ακόμα και σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων.

Τη δεκαετία του '90 ο Τιραμόλα, ο άνθρωπος - λάστιχο, σταμάτησε την καριέρα του στα κόμικς, αλλά σύντομα βρήκε νέα καριέρα, ως μοντέλο. Το μοντέλο πάνω στο οποίο χτίστηκαν οι προδιαγραφές του ιδανικού εργαζόμενου της εποχής. Αποτέλεσε το πρότυπο της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, το ιδανικό του ανθρώπου που δουλεύει με ευέλικτο ωράριο, ευέλικτη εργασία, ευέλικτη ασφάλιση και βέβαια ευέλικτη αμοιβή. Το πρότυπο του εργαζόμενου που μπορεί να εργάζεται σε διαφορετικές εργασίες -οι οποίες συχνά βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους-, σε διαφορετικά αντικείμενα, με διαφορετικά ωράρια.

Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια το πρότυπο Τιραμόλα γνώρισε μεγάλες δόξες: σύμφωνα με τα στοιχεία από το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ του υπουργείου Εργασίας, περίπου ένας στους δύο εργαζόμενους προσλαμβάνεται με κάποια μορφή ελαστικής απασχόλησης.

Βέβαια, ακόμα και αν ο Τιραμόλα είναι ιδανικός εργαζόμενος, έχει τα ελαττώματά του. Ακόμα και αυτός έχει απαιτήσεις για αξιοπρεπή αμοιβή, προσωπική και οικογενειακή ζωή. «Σοσιαλίζει» επικίνδυνα, έστω και χωρίς ταξική συνείδηση, έχοντας απλά συνείδηση των προσωπικών αναγκών και της προσωπικής αξιοπρέπειας. Έτσι ένα καινούργιο πρότυπο, το πρότυπο του νέου εξελιγμένου Τιραμόλα του 21ου αιώνα, ήταν αναγκαίο να δώσει τη θέση του στο ήδη αναχρονιστικό, ξεπερασμένο πρότυπο του απλού «ανθρώπου - λάστιχο».

Το νέο πρότυπο δεν αμείβεται παρά για ένα μικρό μέρος της εργασίας του και αυτό όποτε τύχει, ώστε να είναι σε εγρήγορση καθώς τα λεφτά διαφθείρουν και η καλοπέραση αμβλύνει τη συνείδηση μειώνοντας την όρεξη για δουλειά. Είναι απαλλαγμένο από την παρωχημένη αντίληψη της σύνδεσης εργασίας - μισθού, μια αντίληψη βαθιά αντιδραστική που διαστρεβλώνει τη δημιουργικότητα της εργασίας σχετίζοντάς την με τις υλικές απολαβές και αλλοτριώνει τον εργαζόμενο, ο οποίος, αντί για τη χαρά της εργασίας, αναζητεί  το αντάλλαγμά της. Στην Ελλάδα έχουμε την τιμή να είμαστε και εδώ πρωτοπόροι -σύμφωνα με στοιχεία του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι πληρώνονται όποτε και όσο δεήσει το αφεντικό, ενώ χιλιάδες άλλοι δουλεύουν σχεδόν δωρεάν.

Το νέο εξελιγμένο μοντέλο Τιραμόλα είναι απαλλαγμένο και από την ψυχική φθορά της αναζήτησης εργασίας που ταιριάζει στα προσόντα, τις γνώσεις ή την προσωπικότητά του, καθώς και από το υπαρξιακό άγχος εάν η δουλειά που κάνει είναι η κατάλληλη γι' αυτόν. Είναι απελευθερωμένο από τη σκλαβιά της αναζήτησης και της κριτικής, απαλλαγμένο από την αίσθηση του ανικανοποίητου και της εγγενούς αδυναμίας της ανθρώπινης φύσης να είναι ευτυχισμένη με αυτά που της συμβαίνουν -όπως έλεγε και ο Σοπενάουερ. Ανήκει ως άλλος δουλοπάροικος σε εταιρεία προσωρινής απασχόλησης η οποία και τον ενοικιάζει κατά το δοκούν απαλλάσσοντάς τον από όλα τα περιττά άγχη.

Οι εταιρείες αυτές εμφανίζονται βέβαια σε όλη την Ευρώπη, αλλά ειδικά στη χώρα μας ανθούν ιδιαίτερα -ειδικά μετά τον τελευταίο μνημονιακό πολυνόμο με τον οποίο καταργήθηκαν στην ουσία όλοι οι όροι που τις δέσμευαν. Μπορούν πλέον απτόητες να επεκτείνουν το θεάρεστο έργο τους: να απαλλάσσουν τους εργαζόμενους από περιττά άγχη και αναζητήσεις, από περιττά δικαιώματα, από συνδικαλισμούς και αυταπάτες συλλογικών δράσεων και άλλα τέτοια που αποπροσανατολίζουν από τη χαρά της εργασίας.

Επιτέλους, η εργασία βρίσκει στην Ελλάδα το καινούργιο της πρότυπο που σύντομα θα διαπρέψει σε όλη τη Ευρώπη. Το πρότυπο του νέου, εξελιγμένου ανθρώπου - λάστιχο. Το πρότυπο του Έλληνα Τιραμόλα.

* Ο Γιάννης Τοπαλιάν είναι οικονομολόγος, επιθεωρητής εργασίας