Στη Ρωσία βρίσκεται σε εξέλιξη μια σημαντική μεταρρύθμιση σε επίπεδο Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με την ολοκλήρωσή της, θα μπορέσουν να εφαρμοστούν καινοτομίες σε περιφερειακό επίπεδο, όπως ο προσδιορισμός του βέλτιστου συστήματος οργάνωσης και εκλογής των τοπικών αρχών, καθώς και η ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των οργάνων κρατικής εξουσίας και των δημοτικών αρχών. Σήμερα, υπάρχουν τέσσερις παραλλαγές εκλογικού συστήματος για το σχηματισμό των τοπικών δημοτικών συμβουλίων και της εκλογής των επικεφαλής των Δήμων, και κάθε περιφέρεια μπορεί να επιλέξει αυτό το μοντέλο που θεωρεί ότι είναι το πλέον ενδεδειγμένο γι’ αυτήν (για τις δομές α’ βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης που ανήκουν σ’ αυτήν).
Σύμφωνα με τον νέο ρωσικό «Καλλικράτη» (επίσημα η νομοθετική πρωτοβουλία ονομάζεται: Μεταρρύθμιση Τοπικής Αυτοδιοίκησης), έχει αποφασιστεί ότι οι περιφέρειες θα επιλέξουν ένα από τα τέσσερα προτεινόμενα μοντέλα για το σύστημα διοίκησης των δικών τους Δήμων. Τις πρώτες καινοτομίες που αφορούν στον περιφερειακό εκλογικό νόμο, ενέκριναν τα κοινοβούλια των περιφερειών Βολγκογκράντ και Μόσχας. Στην περιφέρεια της Μόσχας, επέλεξαν για τους Δήμους της περιοχής γύρω από την πρωτεύουσα, τρία μοντέλα σχηματισμού των οργάνων της ΤΑ: Άμεση εκλογή των Δημάρχων που θα ηγηθούν των τοπικών διοικητικών αρχών, άμεση εκλογή των Δημάρχων που θα είναι επικεφαλής και των δημοτικών συμβουλίων (τοπικών κοινοβουλίων) και, εκλογή του Δημάρχου μεταξύ των συμβούλων (βουλευτών) του τοπικού συμβουλίου (κοινοβουλίου).
Στην περιφέρεια Βολγκογκράντ, οι επικεφαλής των Δήμων, αλλά και οι επικεφαλής των περιοχών – «νομών» (εδαφικών επαρχιών σε επίπεδο Δήμου), θα πρέπει τώρα να εκλέγονται από τα τοπικά συμβούλια (κοινοβούλια) μεταξύ των μελών τους, ενώ ταυτόχρονα θα έχουν και τη θέση του προέδρου του τοπικού συμβουλίου (κοινοβουλίου). Με γενικές εκλογές (άμεση εκλογή) θα εκλέγονται μόνο οι επικεφαλής των τοπικών κοινοτήτων των οικισμών (π.χ. στα χωριά), γράφει η εφημερίδα «Kommersant».
Έχει νόημα η μεταρρύθμιση;
Οι εμπνευστές της μεταρρύθμισης λένε ότι τώρα θα είναι πιο εύκολο για τους πολίτες να επικοινωνούν με τις τοπικές αρχές, αλλά οι ειδικοί πιστεύουν το αντίθετο. «Πριν, ο τοπικός πληθυσμός εξέλεγε τον επικεφαλής του Δήμου του, τώρα δεν τον εκλέγει ο ίδιος. Έτσι τώρα, ακόμη και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, οι πολίτες δεν θα μπορούν να έρθουν και να εκφράσουν τις απόψεις τους πρόσωπο με πρόσωπο με τον υποψήφιο –μελλοντικό- Δήμαρχο. Στη θέση του πλέον, θα εκλέγεται ο σύμβουλος (βουλευτής) της περιοχής, δηλαδή εκπρόσωπος στο κατώτερο επίπεδο εκλογικής περιφέρειας, ο οποίος δεν θα έχει καμία άλλη εξουσία, εκτός από το δικαίωμα να εκλέξει τον επόμενο σύμβουλο…», λέει αγανακτισμένος ο εμπειρογνώμονας.Ο διακεκριμένος πολιτικός επιστήμονας, ειδικός στον τομέα των περιφερειών, Αλεξάντρ Κίνεφ, είναι σίγουρος ότι η μεταρρύθμιση αυτή δεν έχει κανένα άλλο νόημα, εκτός από την επιθυμία των κρατικών αξιωματούχων να δημιουργήσουν, έτσι νομίζουν, ένα πιο εύχρηστο σύστημα διοίκησης σε τοπικό επίπεδο. «Σαν αποτέλεσμα όμως αυτών των ενεργειών, αντίθετα με τα αναμενόμενα, θα μειωθεί η συνολική αποτελεσματικότητα της διοίκησης και του ελέγχου και αυτό θα επηρεάσει αναμφισβήτητα την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής και του πληθυσμού. Και σαν κύμα, τελικά, το φαινόμενο θα χτυπήσει και τους ίδιους τους κυβερνήτες. Οι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι αυτό το σχήμα είναι καλύτερο, αλλά στην πραγματικότητα μοιάζει με την κατάσταση στην οποία ο ίδιος ο ασθενής προσπαθεί να διαχειριστεί την επέμβαση, χωρίς να διαθέτει ιατρική εκπαίδευση».
Σύμφωνα με τον Κίνεφ, σαν αποτέλεσμα τέτοιων αλλαγών μπορεί να υπάρχουν παράπλευρες απώλειες, όπως για παράδειγμα να «χτυπηθεί» άσχημα η εικόνα της εξουσίας. Το ίδιο είχε συμβεί όταν καταργήθηκε η άμεση εκλογή των κυβερνητών. Τότε, ο πληθυσμός άρχισε να μην ενδιαφέρεται για την πολιτική, και να αποστασιοποιείται από τα περιφερειακά δρώμενα, θεωρώντας ότι του έχουν στερήσει τα δικαιώματά του.
Ο οικονομολόγος πιστεύει ότι το παλιό σύστημα διευκόλυνε τη χειραγώγηση των περιφερειακών αρχών. «Ας υποθέσουμε ότι δεν αρέσει στους «ομοσπονδιακούς» κάποια περιοχή. Τότε διαθέτουν σε αυτή λιγότερα χρήματα από τον προϋπολογισμό, αρχίζουν οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των πολιτών, και στο τέλος αλλάζει ο κυβερνήτης. Ετσι, οι περιφέρειες γίνονται εξαρτημένες από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, κάτι που δεν πρέπει να γίνεται. Το πρόβλημα είναι προφανές, κανείς όμως δεν ξέρει πώς να το λύσει», εξηγεί ο Σκόπιν. Σύμφωνα με τον ίδιο, η μεταρρύθμιση θα δώσει τη δυνατότητα στους Δήμους να προσελκύσουν συμπληρωματικούς πόρους για την ανάπτυξη των περιοχών τους, έτσι ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν αυτόνομα. «Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι σε τοπικό επίπεδο είναι ανενεργοί. Έτσι, τέτοιες αλλαγές θα επιτρέψουν στις αρχές στο χαμηλότερο επίπεδο αυτοδιοίκησης να βγουν με πρωτοβουλίες είτε στις περιφερειακές αρχές, είτε απευθείας στους επενδυτές», κατέληξε.Ο καθηγητής περιφερειακής οικονομίας και οικονομικής γεωγραφίας της Ανώτατης Σχολής Οικονομίας, Αλεξέι Σκόπιν, συμφωνεί ότι ο διορισμός των επικεφαλής των Δήμων, και όχι η άμεση εκλογή τους από το λαό, μπορεί να μειώσει το επίπεδο των δημοκρατικών ελευθεριών, αλλά βλέπει σε αυτό και κάτι το θετικό: Η διοίκηση σε τοπικό επίπεδο θα γίνει περισσότερο ευέλικτη και επιχειρησιακή και θα βοηθήσει στην επίλυση περισσότερων οικονομικών προβλημάτων. «Στη Ρωσία υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα σε επίπεδο ΟΤΑ. Η κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ του ομοσπονδιακού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδων. Το πρόβλημα είναι ότι σε ομοσπονδιακό επίπεδο υπάρχουν πολλά χρήματα και λιγότερες ευθύνες, ενώ σε περιφερειακό και σε δημοτικό, το αντίθετο: Μεγαλύτερη ευθύνη και λιγότεροι πόροι. Αυτή τη τάση είναι που προσπαθούν να αλλάξουν. Γίνεται αναζήτηση των πλέον κατάλληλων μοντέλων, με στόχο να μπορούν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές να επιβιώσουν χωρίς την προσφυγή για περαιτέρω χρηματοδότηση στο ομοσπονδιακό κέντρο», εξηγεί.
