Λαμία: Προικισμένη πόλη

ΦΘΙΩΤΙΔΑ: ΠΡΟΑΙΩΝΙΟ ΚΕΝΤΡΟ

Ανάμεσα στην κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού και τον Μαλιακό Kόλπο, κτισμένη σε μια ανέκαθεν γεωπολιτικής σημασίας θέση στο κέντρο της Ελλάδας, η πρωτεύουσα της Φθιώτιδας επαναπροσδιορίζει σήμερα την ταυτότητά της πατώντας γερά στη μεγάλη ιστορία της.

Πάντα πριν γνωρίσω μια πόλη εκ των έσω, μου αρέσει ν' ανεβαίνω στο ψηλότερο σημείο της κι από εκεί να την περιεργάζομαι. Να μετρώ τις στέγες, να παρακολουθώ τις λεωφόρους, να «ζουμάρω» στην αγορά, να χαζεύω το ανθρώπινο μελίσσι, ν' αφουγκράζομαι τον παλμό της? Να ψηλαφίζω το τοπίο ολόγυρα και έπειτα να σηκώνω το βλέμμα ψηλά για ν΄ ατενίσω τον ορίζοντά της?

Το κάστρο του Δομοκού χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, όμως έχει ανεγερθεί πάνω στα θεμέλια πελασγικών οχυρωματικών έργων.
 

Κάπως έτσι έγινε ένα σούρουπο, στο λόφο της Λαμίας, εκεί που τα μεσαιωνικά τείχη του κάστρου ορθώνουν το ανάστημά τους πίσω από αλλεπάλληλες συστάδες πεύκων. Μόνο που εδώ το βλέμμα μου διάλεξε πρώτα να δραπετεύσει στον ανοικτό ορίζοντα. Πέταξε βιαστικά αφήνοντας πίσω το αστικό περιβάλλον για να ερευνήσει το σκηνικό της φύσης, ρουφώντας κάθε εικόνα από την πανέμορφη αυτή τοπιογραφία που λες και τα είχε όλα?

Απ' τη μια η υγρή επιφάνεια του Μαλιακού κόλπου να χάνεται στον προς ανατολάς ορίζοντα, έδινε τη γαλάζια διέξοδο.

Νοτιοδυτικά απλωνόταν η πεδιάδα του Σπερχειού σφιχταγκαλιασμένη από βουνά, κατάστικτη από γεωμετρικές γραμμές και σχήματα χρωματικών αντιθέσεων που οριοθετούσαν ιδιοκτησίες και καλλιέργειες μιας εύφορης γης.

Καθώς η ώρα περνούσε και τα χρώματα σκούραιναν, οι γίγαντες του Καλλίδρομου και τις Οίτης ορθώνονταν στο άκρο του κάδρου, εντυπωσιακοί και απρόσιτοι, σαν πύλες ενός άγνωστου, μα γοητευτικού ορεινού κόσμου.

Ο κάμπος άρχισε να τυλίγεται στην αχλή του δειλινού και καθώς ένα -ένα άναβαν τα φώτα στα μικρά χωριά, οι εικόνες άρχισαν να ξεθωριάζουν και να χάνονται.

Θερμοπύλες, δίπλα στο μνημείο, βρίσκεται το Κέντρο Ιστορικής Πληροφόρησης.
 

Γύρισα πάλι το βλέμμα στη Λαμία και σκέφτηκα: Για δες σε τι προικισμένο τόπο διάλεξε να στεριώσει τούτη η πόλη!...

Στο επίκεντρο του χώρου και του χρόνου

Η κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού, λόγω του ήπιου γεωφυσικού ανάγλυφου αλλά και της γόνιμης γης, ήταν ένα από τα πρώτα μέρη όπου ο άνθρωπος δημιούργησε μόνιμες εστίες κατοίκησης στον ελλαδικό χώρο, ήδη από την 5η χιλιετία π.Χ..

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ευρήματα οικισμών Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής Εποχής σε αρκετά σημεία κοντά στη Λαμία. Το 2000 π.Χ. κατεβαίνουν από τον Βορρά τα πρώτα ελληνικά φύλα με μπροστάρηδες τους Αχαιούς οι οποίοι δημιούργησαν την πόλη Φθία, ένα από τα πιο γνωστά κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού που έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Τόσο πλούσια και εύφορη ήταν αυτή η περιοχή, που ο μεν Ομηρος αποκαλεί τη Φθία «ερίβωλον» και «εριβώλακα» (καρποφόρος), ενώ ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς προχωρά ακόμη παραπέρα χαρακτηρίζοντάς την ως το πιο γόνιμο και παραγωγικό μέρος της Ελλάδας.

Το πότε ακριβώς έκανε την εμφάνισή της η Λαμία δεν είναι αποδεδειγμένο. Σύμφωνα με τον μύθο το αρχαίο «άστυ» χτίστηκε απ' τον Λάμο, τον γιο του Ηρακλή, το πιο πιθανόν όμως είναι να ιδρύθηκε απ' τους Μαλιείς το 50 π.Χ. Κατά τα κλασικά χρόνια, πάντως, είναι βέβαιο πως ήταν μια κραταιά πόλη που έκοβε δικό της νόμισμα.

Ο καταρράκτης της Υπάτης βρίσκεται στην είσοδο της πόλης, δίπλα στον παλιό νερόμυλο.
 

Στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. η Λαμία πέρασε στα χέρια του Φιλίππου Β', ενώ το 323 π.Χ. μετά τον θάνατο του Μεγ. Αλεξάνδρου η περιοχή βρίσκεται στο επίκεντρο των επιθέσεων των Μακεδόνων κατά των εξεγερμένων Αθηναίων και των λοιπών συνασπισμένων Ελλήνων, οι οποίες έχουν καταγραφεί στην ιστορία ως «Λαμιακός πόλεμος».

Ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στα όρια του οικιστικού ιστού της σημερινής πόλης έχουν αποκαλύψει τμήματα του τείχους της αρχαίας οίκησης καθώς και δημοσίων οικοδομημάτων και κατοικιών. Στην πλατεία Διάκου είναι ορατό μέρος αρχαίου κτίσματος, ενώ στην ανατολική πλευρά της πόλης διακρίνονται εγκαταστάσεις του αρχαίου Γυμνάσιου.

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια η πόλη ονομάζεται Σεβαστή και αργότερα Ζητούνι, όνομα με το οποίο αναφέρεται στην 8η Οικουμενική Σύνοδο, το 869 μ.Χ. Το γεγονός που σημάδεψε για πάντα την ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας του Σπερχειού ήταν το πέρασμα από εδώ των Αποστόλων Παύλου και Λουκά στο ταξίδι τους από την Κόρινθο για τη Μακεδονία. Μάλιστα, σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, ο τόπος αυτός ήταν από τους πρώτους στον ελλαδικό χώρο που ασπάστηκε τον χριστιανισμό (πιθανόν το 50 ή 52 μ.Χ.).

Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, οι Φράγκοι καταλαμβάνουν το Ζητούνι και ιδρύουν τη «Βαρωνία του Ζητουνίου». Η συνέχεια είναι μαρτυρική για τους κατοίκους της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Ο ένας μετά τον άλλον αλλάζουν οι «αφέντες» αυτού του τόπου. Το 1446 οι στρατιές των Οθωμανών Τούρκων πλημμυρίζουν τη Θεσσαλία και κατεβαίνουν νοτιότερα ως τις Θερμοπύλες. Το Ζητούνι μαζί με όλη την υπόλοιπη νότια Ελλάδα παραμένει στα χέρια τους μέχρι το 1833.

Η πλατεία Αθανασίου Διάκου.
 

Μετά την απελευθέρωση, η φθιωτική πόλη που βρίσκεται στη μεθόριο του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους, αδειάζει από τις μουσουλμανικές οικογένειες. Ετσι με συνοπτικές διαδικασίες, το σύνολο σχεδόν των τούρκικων περιουσιών αγοράζεται από εύπορους Ελληνες. Από τη μια στιγμή στην άλλη γεννήθηκε η «κάστα» των μεγαλοτσιφλικάδων που ταλαιπώρησε τα σχεδόν 100 επόμενα χρόνια την ελληνική ύπαιθρο.

Η μοίρα των Ελλήνων αγροτών παρέμεινε και μετά την απελευθέρωση άθλια, καθώς απλώς άλλαξαν «αφεντικά» και από υποτελείς των Τούρκων αγάδων βρέθηκαν δούλοι των τσιφλικάδων συμπατριωτών τους!

Στην πλατεία Λαού συναντάμε το άγαλμα του έφιππου Αρη Βελουχιώτη.
 

Με την άφιξη του Οθωνα το 1833 όχι μόνο δεν αλλάζει κάτι, μα τα πράγματα χειροτερεύουν για τον πολύπαθο λαό της Λαμίας που τώρα έχει να αντιμετωπίσει επιπλέον το πρόβλημα του υπερπληθυσμού, αφού κύματα προσφύγων από Ηπειρο, Μακεδονία και Θεσσαλία καταφθάνουν εδώ αποζητώντας την ελληνική ιθαγένεια.

Τον Ιανουάριο του ιδίου έτους με τη συνδρομή πολλών κοντινών κοινοτήτων ιδρύεται ο Δήμος Λαμιέων με έδρα τη Λαμία. Ο πολεοδομικός ιστός της πόλης αλλάζει μορφή και αποκτά σύγχρονο αστικό χαρακτήρα, ενώ παράλληλα ορίζεται έδρα όλων των δημόσιων υπηρεσιών που αφορούν την περιοχή.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Λαμία
«Σαμαράς» (22310 28971-3, www.samarashotel.gr). Bολικό ξενοδοχείο, με χώρο στάθμευσης για τους πελάτες, στην καρδιά της πόλης πάνω στην πλατεία Αθαν. Διάκου.
«Φθία» (22310 53111, www.hotelsline.gr/fthia). Στην είσοδο της πόλης επί της οδού Αν. Παπανδρέου.

Υπάτη
«Αρχοντικό του Ζιάκα» (22310 98080 και 98081 www.xani.gr). Με υπέροχη θέα, κοντά στον καταρράκτη.

Η γέφυρα του Γοργοπόταμου. Στο βάθος διακρίνεται η Λαμία.
 

Λουτρά Υπάτης «Αλεξάκης» (22310 59380 www.hotelalexakis.gr).
«Ακροπόλ» (22310 59513, www.akropol.gr)
«Aνοιξη» (22310 59567, www.anixis.gr)
Γοργοπόταμος «Τεμπέλης» (22310 81326). Δωμάτια κλιματιζόμενα με τηλεόραση και τηλέφωνο, δίπλα στο ποτάμι.

Ταξίδι στην ιστορία

Στο ψηλότερο σημείο της Λαμίας δεσπόζει το περίφημο κάστρο. Τα πρώτα αμυντικά έργα στο φυσικά οχυρωμένο λόφο έγιναν ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα, πιθανόν από τους Μαλιείς. Αργότερα οι Βυζαντινοί, αναγνωρίζοντας κι αυτοί τη στρατηγική θέση του, βελτιώνουν τη φρουριακή κατασκευή ανακατασκευάζοντας τις επάλξεις, ενώ το ίδιο κάνουν και οι Φράγκοι εισβολείς. Η θέα από εδώ προς την κοιλάδα του Σπερχειού και τις βουνογραμμές της Οίτης του Καλλίδρομου, της Γκιόνας, του κάμπου και του Μαλιακού Κόλπου είναι ανυπέρβλητη.

Στον χώρο του κάστρου λειτουργεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας με εκθέματα που καλύπτουν μια ιστορική διαδρομή από τη Νεολιθική Περίοδο (6500-3700 π.Χ.) μέχρι και τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους (ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή: 08:30-15:00 22310 29992).

Στη ρίζα του τείχους ξεχωρίζει η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστή και ως Αρχοντική Εκκλησία. Πρόκειται για μια μονόκλιτη επιμήκη βασιλική, πρόσφατα χωρισμένη σε δύο κλίτη με πρόσθετους κίονες. Εσωτερικά ο ναός κοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες που αντλούν τα θέματά τους από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη.

Στον οικοδομικό ιστό της πόλης επί της οδού Καλύβα Μπακογιάννη κοντά στην Πλατεία Λαού στο σημείο όπου ο Αθανάσιος Διάκος θανατώθηκε μαρτυρικά μετά τη μάχη της Αλαμάνας, ανεγέρθηκε το 1889 το ηρώο - κενοτάφιο του θρυλικού μαχητή της Ελευθερίας. Στην πρόσοψή του υπάρχει η επιγραφή: «Ούτος ο τόπος ένθα την 23ην Απριλίου 1821 υπό των Τούρκων ανασκολοπισθείς εμαρτύρησε υπέρ Πίστεως και Ελευθερίας ο Αθανάσιος Διάκος». Το άγαλμα του εθνικού ήρωα δεσπόζει στην πλατεία που φέρει το όνομά του φιλοτεχνημένο από τον γλύπτη Γιάννη Καρακατσάνη το 1903.

Ανηφορίστε τα σκαλοπάτια της οδού Δυοβουνιώτου που ξεκινά από εδώ και περπατήσετε στη συνοικία του Αγιου Λουκά στον λόφο με την ομώνυμη εκκλησία και στο πευκόφυτο πάρκο. Από όπου κι αν κοιτάξεις η θέα προς την πόλη της Λαμίας και το Κάστρο είναι αποκαλυπτική.

Από την πλατεία Αθανασίου Διάκου ακολουθώντας για 200 μέτρα την ομώνυμη οδό, καταλήγουμε στην πλατεία Ελευθερίας όπου δεσπόζουν το επιβλητικό κτίριο της Νομαρχίας και η μεγαλόπρεπη εκκλησία της Ευαγγελίστριας που θεμελιώθηκε το 1861 και είναι ο μητροπολιτικός ναός της πόλης. Στέκι του νεόκοσμου η πλατεία Ελευθερίας, σφύζει από ζωή με τα γεμάτα από θαμώνες καφέ και μπαράκια που βρίσκονται ολόγυρα. Λίγα σκαλιά χωρίζουν την πλατεία Ελευθερίας από την ιστορική θέση «Επτά Βρύσες» με τους επτά κρουνούς που αναβλύζουν το νερό του Γοργοπόταμου, ενώ γύρω τους τα μεζεδοπωλεία αραδιάζουν τα τραπεζάκια τους κάτω από τη σκιά των θεόρατων πλατάνων.

Σε ελάχιστη απόσταση βρίσκεται και η πλατεία Λαού με το άγαλμα του έφιππου Αρη Βελουχιώτη. Γύρω της αναπτύσσεται το παλιό εμπορικό κέντρο της Λαμίας που παραμένει ακόμη και σήμερα ένα ζωντανό κύτταρο της φθιωτικής πρωτεύουσας και φυσικά ο πεζόδρομος της οδού Καραϊσκάκη με τις δημοφιλείς ψησταριές. Εύκολα από εδώ θα συνεχίσουμε για την πλατεία Πάρκου όπου χτυπά η καρδιά της σύγχρονης αγοράς και βρίσκονται τα περισσότερα καταστήματα, οι τράπεζες και οι δημόσιες υπηρεσίες.

Επί της οδού Αινιάνων στο νούμερο 6 βρίσκεται η Δημοτική Πινακοθήκη Λαμίας «Αλέκος Κοντόπουλος» (22310 46887, http://pina-kothiki.lamia-city.gr/ ) και στην οδό Καλύβα - Μπακογιάννη 6 (κοντά στο Ηρώο του Αθ. Διάκου), το αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο Φθιώτιδας που πρόσφατα επαναλειτούργησε (22310 37832, http://lmf.comyr.com ).

ΜΑΛΙΑΚΟΣ: ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΥΓΡΟΒΙΟΤΟΠΟΣ
Στις εκβολές του ποταμού Σπερχειού και σε μια έκταση που καθορίζεται στα νότια από τις ακτές του Μώλου και το ακρωτήρι Χιλιομίλι και στα βόρεια και ανατολικά από τις παραλίες της Στυλίδας και του Καραβόμυλου διαγράφεται ο αβαθής κόλπος του Μαλιακού, ένα από τα μεγαλύτερα υγροτοπικά συστήματα της νότιας Ελλάδας. Στις εκβολές του Σπερχειού αλλά και των μικρότερων ρεμάτων που κατεβαίνουν από τα γύρω βουνά, υπάρχουν βαλτοτόπια και καλαμότοποι που συνθέτουν το ιδανικό ενδιαίτημα για δεκάδες είδη της φτερωτής πανίδας.

Οι θαλασσοσφυριχτές, τα νεροχελίδονα, οι ερωδιοί, οι πάπιες, αλλά και οι αβοκέτες και οι αργυροτσικνιάδες που ξεχειμωνιάζουν εδώ, είναι κάποια από τα πολυάριθμα είδη της φτερωτής πανίδας που βρίσκουν τροφή στη ρηχή ακτογραμμή του Λιβαριού και στους ορυζώνες των πεδινών του δέλτα. Στον κατάλογο των αναπαραγόμενων ειδών συμπεριλαμβάνονται ο Καλαμοκανάς, ο πελαργός, ο μικροτσικνιάς, το νανογλάρονο, το νεροχελίδονο και πολλά άλλα, ενώ για την υδρόβια ζωή σημαντικά θεωρούνται τα ενδημικά είδη ψαριών ελληνοπυγόστεο (pungi-tius hellenicus), βιργιάνα (cyclo-lepis sperchinensis) και το σπάνιο για την Ευρώπη αφρικανικό είδος ψαριού Tilaria tilaria (γνωστό ως αραπάκι).

Παρά την οικολογική του σπουδαιότητα ο υγροβιότοπος του Μαλιακού Κόλπου αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα από την ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα που υποβαθμίζει ολοένα τις φυσικές λειτουργίες του με κίνδυνο να οδηγηθεί χωρίς επιστροφή στη συρρίκνωση και εξαφάνιση.

Σήμερα για να γνωρίσει κάποιος το μοναδικό αυτό υγροτοπικό οικοσύστημα θα πρέπει να ζήσει μια μικρή «περιπέτεια» σε λασπωμένους αγροτικούς χωματόδρομους που διασχίζουν χωράφια και δαιδαλώδεις πεδινές εκτάσεις. Αν δεν έχετε μαζί σας κάποιον που να γνωρίζει την περιοχή και κατάλληλο όχημα, καλό θα ήταν να μην τολμήσετε το εγχείρημα. Μια ενδεικτική και σχετικά βατή για την περιοχή διαδρομή που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, ξεκινά από τις Θερμοπύλες κα μετά από μια πορεία περίπου 7 χιλιομέτρων (τα 3 παράλληλα με την κοίτη του Σπερχειού) καταλήγει στο σημείο όπου το ποτάμι συναντά τη θάλασσα στη λεγόμενη «Μπούκα».

Κατά τη διάρκεια της πορείας, αν κινείστε προσεκτικά, θα έχετε την ευκαιρία χρησιμοποιώντας ένα ζευγάρι κιάλια να απολαύσετε από κοντά εκτός από το ιδιαίτερο φυσικό τοπίο, αρκετά είδη πουλιών να αναζητούν τροφή στα αβαθή σημεία και στους πυκνούς καλαμιώνες.

ΦΑΓΗΤΟ

Λαμία
Στη θέση «Επτά Βρύσες» θα βρείτε το μεζεδοπωλείο «Οδός Ονείρων» (22310 44244) με γενναίες μερίδες, ψαγμένες γεύσεις και ευχάριστο περιβάλλον. Επί της πλατείας Ελευθερίας το εστιατόριο «Ραχιώτικο» (22310 30003) σερβίρει ελληνική καλομαγειρεμένη κουζίνα. Στην πλατεία Αθ. Διάκου στο «Il Tartuffo» (22310 45001) θα γευτείτε ιταλική κουζίνα με ζυμαρικά, πίτσες και γευστικές σαλάτες. Στην πλατεία Λαού στον πεζόδρομο της οδού Καραϊσκάκη, παραταγμένες στη σειρά βρίσκονται οι περίφημες ψησταριές της Λαμίας, ανοικτές από το πρωί με ψητά σούβλας, κοκορέτσι, κοντοσούβλι και λοιπά «χαμηλών»... λιπαρών κρεατικά!

Λουτρά Υπάτης
Λίγο πριν φτάσετε στην κωμόπολη θα δείτε στα δεξιά του δρόμου την ταβέρνα «Το χάνι του Ζιάκα» (22310 98450), ανοικτή και τις καθημερινές.

Καστανιά
Στο ορεινό χωριό υπάρχει η δοκιμασμένη ταβέρνα - ψησταριά του Βασίλη Σχίζα (22310 95278, μόνο τα Σαββατοκύριακα)

Κομποτάδες
Παραδοσιακή ταβέρνα «Τζάκια» (22310 96171).
Γοργοπόταμος Ταβέρνα - ψησταριά «Τεμπέλης» ανοικτή και τις καθημερινές.

Παύλιανη
«Ρηγάκης» (22310 83099) με σπέσιαλ κοκορέτσι και σπιτικές χορτόπιτες.Ταβέρνα «Παπαμανώλης» Βέλλιου Εφη (22310 83194, 6972148642). Ανοικτά όλο τον χρόνο, με υπέροχη θέα στα γύρω βουνά και τον Μαλιακό Κόλπο. Δοκιμάστε μαγειρευτά, πίτες, κυνήγι και υπέροχα ψητά. Ανάμεσα στην Aνω και Κάτω Παύλιανη πάνω στον δρόμο θα βρείτε την καφετέρια «ΜαντAμια» (6974 633680). Γευτείτε καφέ, γλυκό, ποτό και παγωτό απολαμβάνοντας την όμορφη θέα προς τον Μαλιακό.

Θερμοπύλες: Το ηρωικό στενό και τα λουτρά

Οι Θερμοπύλες έμειναν στην Ιστορία από τους Περσικούς Πολέμους (480 π.Χ.), τότε που τα νερά του Ευβοϊκού έφταναν σχεδόν μέχρι τους πρόποδες του βουνού αφήνοντας προσβάσιμο μόνο ένα στενό πέρασμα γης. Αυτό ήταν και το μοναδικό σημείο επικοινωνίας της βόρειας με τη νότια Ελλάδα.

Μια χούφτα καλά συνασπισμένοι, οργανωμένοι, μα πάνω από όλα αποφασισμένοι Ελληνες μαχητές, μπόρεσαν να σταματήσουν την προς Νότο επέλαση της ισχυρότερης «πολεμικής μηχανής» που είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο κόσμος.

Ωστόσο, το μοιραίο για τους Ελληνες τέλος της ηρωικής αυτής προσπάθειας δόθηκε από τον Εφιάλτη, τον βοσκό που πρόδωσε στους Πέρσες το μυστικό πέρασμα και τους οδήγησε μέσα από τα δάση του παρακείμενου όρους Καλλίδρομο να περικυκλώσουν και να αποδεκατίσουν τον Λεωνίδα με τους 300 Σπαρτιάτες και τους 700 Θεσπιείς πολεμιστές που αποφάσισαν να μείνουν εδώ ως το τέλος. Με την πάροδο των αιώνων, οι προσχώσεις των ποταμών Σπερχειού και Ασωπού αλλά και δεκάδων ορεινών ρεμάτων αλλοίωσαν το αυθεντικό σκηνικό του πεδίου της μάχης, δημιουργώντας τον εύφορο κάμπο που βλέπουμε σήμερα να απλώνεται ανατολικά της εθνικής οδού.

Οι Θερμοπύλες απέχουν από τη Λαμία 18 χιλιόμετρα και από τα Καμένα Βούρλα 27 χιλιόμετρα. Σήμερα, εκτός από το πρόσφατα κτισμένο μνημείο, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το Κέντρο Ιστορικής Πληροφόρησης (εγκαινιάστηκε το 2010) όπου ο ενδιαφερόμενος θα μάθει όλες τις λεπτομέρειες της σημαντικής μάχης που καθόρισε το μέλλον όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης.

Το επιβλητικό κτίριο, που σημειωτέον έχει τη μορφή δόρατος, εντυπωσιάζει όχι μόνο με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις του, αλλά και με τον τρόπο παρουσίασης των πληροφοριών, καθώς πέρα από τον κλασικό τρόπο προβολής των ιστορικών γεγονότων έχουν επιστρατευθεί και σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα (πληροφορίες www.thermopyles.dataconcept.eu).

Σε μικρή απόσταση από το χωριό των Θερμοπυλών και κοντά στο Μνημείο, βρίσκονται οι γνωστές από την αρχαιότητα ιαματικές πηγές. Μάλιστα κατά τη μυθολογία οι πηγές ανάβλυσαν έπειτα από παρέμβαση του θεού Ηφαιστου που αποφάσισε να ικανοποιήσει την παράκληση της θεάς Αθηνάς, ώστε εδώ να μπορεί να αναζωογονεί το σώμα του ο Ηρακλής μετά τους άθλους του. Η συστηματική οργάνωση των πηγών άρχισε το 1935. Το νερό έχει φυσική θερμοκρασία 42°C και είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία, μέταλλα, αλλά και χλώριο, κάλιο, βόριο, νάτριο, ασβέστιο, βρώμιο.

Τα ιαματικά νερά είναι κατάλληλα για αρθρίτιδες, γυναικολογικές παθήσεις, ρευματοπάθειες. Σε ελάχιστη απόσταση από το μνημείο βρίσκεται και ο γνωστός θερμός καταρράκτης των Θερμοπυλών στη ρίζα του οποίου σχηματίζεται φυσικός λουτήρας όπου μπορείτε να κολυμπήσετε. Τα νερά του έρχονται κατευθείαν από την πηγή λίγο ψηλότερα, ενώ μέρος τους χρησιμοποιείται από τις οργανωμένες εγκαταστάσεις.www.thermalsprings.gr

Ενδοξος Γοργοπόταμος
Σίγουρα το άκουσμα του μικρού αυτού ορεινού ποταμού της Ρούμελης παραπέμπει σε μία από τις ηρωικότερες στιγμές της Εθνικής Αντίστασης. Ωστόσο, η διαδρομή του θρυλικού Γοργοπόταμου δεν είναι χαραγμένη μόνο στις σελίδες της νεότερης Ιστορίας μας. Στις πλαγιές της Οίτης όπου ρέει ο μικρός πανέμορφος ποταμός, η φύση έχει πολλές εκπλήξεις να αποκαλύψει. Ηταν αργά το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1942... Σε μια συντονισμένη και άριστα οργανωμένη επιχείρηση σαμποτάζ, 150 άντρες του ΕΛΑΣ, 60 του ΕΔΕΣ και ομάδα 12 Βρετανών αξιωματούχων καταφέρνουν να ανατινάξουν τη γέφυρα πετυχαίνοντας με αυτόν τον τρόπο μια σημαντική δολιοφθορά κατά των δυνάμεων του Αξονα, την πρώτη οργανωμένη στην τότε κατεχομένη Ευρώπη.

Μετά την τρομερή έκρηξη η γέφυρα του Γοργοπόταμου βρέθηκε κομμένη στα δύο. Η σιδηροδρομική γραμμή Θεσ/νίκης - Αθηνών διεκόπη τουλάχιστον για δύο μήνες, ουσιαστικά όμως η περάτωση των έργων αποκατάστασης δεν ολοκληρώθηκε νωρίτερα από τα τέλη του Φλεβάρη του 1943. Ετσι η αφρικανική στρατιά του Ρόμελ για πρώτη φορά αισθάνεται για τα καλά την έλλειψη τροφοδοσίας υλικών με ανυπολόγιστες συνέπειες στην έκβαση των επερχόμενων μαχών στη Β. Αφρική, που θα έκριναν κατά μεγάλο μέρος την τύχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Βέβαια από τότε έχουν περάσει 70 χρόνια. Ομως το μοναδικό αυτό κατόρθωμα παραμένει ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της σκοτεινής αυτής περιόδου της παγκόσμιας Ιστορίας.

Ανηφόρισε τον δρόμο που ξεκινά από το χωριό Γοργοπόταμος και τρύπωσε στο πλατανοσκέπαστο φαράγγι. Το τοπίο θα σε αποζημιώσει όπως επίσης και η παλιοκαιρίτικη θωριά της γέφυρας που ορθώνεται μεγαλόπρεπη μπροστά σου, πόσω μάλλον αν σταθείς τυχερός και πετύχεις το τρένο Αθήνας-Θεσ/νίκης να περνά. Αφησε το μυαλό σου να παραδοθεί στο πισωγύρισμα του χρόνου και τη φαντασία σου να ζήσει τις στιγμές της φοβερής εκείνης νύχτας του 1942. Σίγουρα θα διαπιστώσεις ότι ο ιστορικός τούτος τόπος εκπέμπει μια μυστική ενέργεια που σε καθηλώνει... Ομως το ενδιαφέρον εδώ στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Οίτη δεν εστιάζεται μόνο στα ιστορικά γεγονότα. Λίγο ψηλότερα από το σημείο της γέφυρας, οι ομορφιές της φύσης κάποτε πυροδότησαν την ανθρώπινη μυθοπλασία. Ετσι, σύμφωνα με τη μυθολογία, οι πηγές του Γοργοποτάμου που στην αρχαιότητα ονομαζόταν ποταμός Δύρας, ήταν αποτέλεσμα της θεϊκής παρέμβασης του Δία με σκοπό να σβηστεί η φωτιά η οποία είχε τυλίξει τον Ηρακλή, όταν φόρεσε τον μαγεμένο μανδύα που έδωσε γι' αυτόν στη Δηιάνειρα ο κένταυρος Νέσσος.

Ο Γοργοπόταμος απέχει από την πόλη της Λαμίας μόλις 10 χιλιόμετρα, όμως προσεγγίζεται εύκολα και από την εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας (θα στρίψετε στον κόμβο της Ανθήλης).

Για τις περιηγήσεις σας σε αυτήν την πλευρά του βουνού δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις. Με το αυτοκίνητό σας θα ανεβείτε σε αρκετά μεγάλα υψόμετρα, θα απολαύσετε την υπέροχη θέα στον Μαλιακό Κόλπο ή θα ακολουθήσετε τα ορειβατικά - πεζοπορικά μονοπάτια που οδηγούν στην καρδιά του Εθνικού Δρυμού της Οίτης.

Αφετηρία για πολλές εξορμήσεις, τόσο με αυτοκίνητο όσο και με τα πόδια είναι το μικρό χωριό του Γοργοπόταμου, κτισμένο ακριβώς πλάι στην κοίτη του ποταμού, όπου μάλιστα υπάρχει υποδομή για φαγητό και διαμονή.

Από εδώ υπάρχει μια θαυμάσια διαδρομή -μισή σε άσφαλτο και μισή σε χώμα- που με έντονα ανηφορικές στροφές και αλλεπάλληλα φουρκέτες σκαρφαλώνει στις πλαγιές του βουνού. Στα 3 χιλιόμετρα θα βρεθείτε στο σημείο όπου αναβλύζουν οι κύριες πηγές του ποταμού. Το τοπίο, αν και έχει υποστεί αρκετές επεμβάσεις από τα έργα που υδροδοτούν την πόλη της Λαμίας, παραμένει μοναδικό καθώς μικροί καταρράκτες κυλούν μέσα από σμιλεμένους βράχους και πυκνόφυλλα πλατάνια. Αφήστε το όχημά σας και περιηγηθείτε με τα πόδια στις λιμνούλες και στους καταρράκτες. Λίγο ψηλότερα θα βρεθείτε στην είσοδο της χαράδρας από όπου κατρακυλούν τα νερά του Βαλορέματος, του ορεινού ποταμού που γεννιέται στα υψίπεδα της Οίτης και αποτελεί τον κυριότερο τροφοδότη νερού του Γοργοπόταμου (περισσότερα για το Βαλόρεμα στο άρθρο για την Οίτη).