ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: - Στέφαν Τσβάιχ: Ο εξόριστος επιστρέφει
2014-08-04 13:31
Η ανανέωση διεθνώς του ενδιαφέροντος για τον αυστροεβραίο συγγραφέα που αυτοκτόνησε στη Βραζιλία το 1942. Οι συνεχείς μεταφράσεις των έργων του στα ελληνικά, οι κινηματογραφικές μεταφορές
Ο Στέφαν Τσβάιχ στο πρώτο του ταξίδι στη Βραζιλία το 1936
Τον Αύγουστο του 1941 ο μακροχρονίως αυτοεξόριστος - λόγω της φονικής επέλασης του ναζισμού - Στέφαν Τσβάιχ εγκαταλείπει το ενοικιασμένο σπίτι του στη Νέα Υόρκη, όπου ολοκλήρωσε τη διάσημη πλέον αυτοβιογραφία του «Ο κόσμος του χθες», και ταξιδεύει για τελευταία φορά στη Βραζιλία.
Υστερα από λίγες εβδομάδες στο Ρίο ντε Τζανέιρο εγκαθίσταται «σε ένα μικρό σπιτάκι με τρία κουκλίστικα δωμάτια», σε έναν τόπο όπου «το τοπίο είναι αυστριακό, μεταφρασμένο στη γλώσσα των Τροπικών», σε ένα μικρό χωριουδάκι ονόματι Πετρόπολις. «Δεν είμαι καλά. Στην Αμερική, ουσιαστικά χωρίς συγκεκριμένο λόγο, μάλλον εξαιτίας μιας πληθώρας λόγων, κατέρρευσα ψυχικά» έγραφε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς σε μια εξομολογητική επιστολή του προς τον Φραντς και τη γυναίκα του Αλμα Βέρφελ.
«Εγώ και ο εαυτός μου γίναμε δύο διαφορετικά πράγματα μέσα σε όλους τους παραλογισμούς που μας φορτώνει η εποχή μας» και, όπως αποκαλυπτικά σημειώνει ο ίδιος λίγο πιο κάτω, ένιωθε «αποκομμένος από όλα όσα ήταν για μένα πατρίδα (από την Ευρώπη και ιδιαίτερα τη Γαλλία, την Ιταλία, τον λατινικό κόσμο), ταξιδιώτης κατ' ανάγκην, με τις βαλίτσες του, χωρίς τα βιβλία του, με τα χαρτιά του σκόρπια να κουβαλιούνται πότε εδώ και πότε εκεί. Και με ένα μίσος απερίγραπτο, όχι μόνο για τον ίδιο τον πόλεμο αυτόν καθεαυτόν, αλλά και για την τρέλα τόσων χρόνων που οδήγησε στον πόλεμο. Ολα αυτά με πίεσαν, με συνέθλιψαν».
Ο ξένος, έκλεινε εκείνο το συγκλονιστικό του γράμμα ο Στέφαν Τσβάιχ, νιώθει ακόμα πιο ξένος στην ξένη χώρα «σ' αυτούς του καιρούς που ζούμε». Στις 22 Φεβρουαρίου του 1942, έχοντας παραδώσει στον εκδότη του το ύστατο έργο του, τη «Σκακιστική νουβέλα» όπου αποτυπώνονται η βαρβαρότητα και το έρεβος του ολοκληρωτισμού, αυτοκτονεί μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Λότε Αλτμαν.
Ο εκούσιος θάνατός του προκάλεσε αίσθηση στις εφημερίδες της εποχής - μην ξεχνάμε ότι ο Τσβάιχ ήταν ο πλέον πολυμεταφρασμένος και πολυδιαβασμένος συγγραφέας του Μεσοπολέμου, μια παγκόσμια λογοτεχνική διασημότητα ιδιαιτέρως παραγωγική -, πράξη που συγκλόνισε καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους, που θεωρήθηκε από πολλούς ακατανόητη. Ο Τόμας Μαν μάλιστα εκφράστηκε αποδοκιμαστικά για την αυτοχειρία του, την οποία θεώρησε έναν ιδιάζοντα εγωισμό μάλλον, μια εύκολη φυγομαχία. «Χαιρετώ όλους μου τους φίλους. Εύχομαι να δουν και πάλι τις αυγές που θα ξημερώσουν μετά τη μακριά νύχτα! Εγώ, που ήμουν πάντα μου ανυπόμονος, προπορεύομαι» έγραφε το σημείωμα που άφησε πίσω του ο συγγραφέας και εντόπισαν ύστερα οι βραζιλιανικές Αρχές στο ταπεινό του μπανγκαλόου.
George ProchnikThe Impossible Exile –
Stefan Sweig at the end of the world
Other Press, 2014,
σελ. 408, τιμή 25 ευρώ
«Η συνθήκη της εξορίας έκανε τον Τσβάιχ να νιώθει παγιδευμένος στην αφήγηση κάποιου άλλου» γράφει, επιχειρώντας να εξηγήσει την κατάληξή του ο Τζορτζ Πρόχνικ στη προσφάτως εκδοθείσα βιογραφία του αυστροεβραίου συγγραφέα - που επικεντρώνεται ακριβώς στα τελευταία χρόνια της ζωής του Στέφαν Τσβάιχ - γεγονός που μπορεί να είναι ακόμη «χειρότερο από την προοπτική ενός ολοκληρωτικού αφανισμού από τον κόσμο». Ο εκτοπισμός του συγγραφέα, με άλλα λόγια, δεν ήταν μονάχα γεωγραφικός, ήταν ένας εκτοπισμός χρονικός - από την ίδια την εποχή -, ένας εκτοπισμός πνευματικός και συναισθηματικός. Κάτι που βύθισε τον αυτόχειρα σε μια παράξενη σιωπή - ο Τσβάιχ, βέβαια, δεν πολυσυμπαθούσε την πολιτική - προτού τον καταβυθίσει στην ανυπαρξία.
«Ο Στέφαν Τσβάιχ» πάντως, όπως είπε πρόσφατα ο Τζορτζ Πρόχνικ στους «New York Times», «έχει γίνει και πάλι αντικείμενο θαυμασμού» και, πράγματι, παρατηρείται μια αναβίωση του έργου του κατά την τελευταία δεκαπενταετία, ένα αυξανόμενο ολοένα ενδιαφέρον γι' αυτόν τον λογοτεχνικό κοσμοπολίτη της Mitteleuropa (Κεντρική Ευρώπη) κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Είναι, στην πραγματικότητα, σαν να τον ανακαλύπτουν έκπληκτοι για πρώτη φορά οι αγγλόφωνοι αναγνώστες ως «κλασικό συγγραφέα», μέσα από τις νέες, προσεγμένες εκδόσεις των βιβλίων του από τον εκδοτικό οίκο «Pushkin Press» στη Μεγάλη Βρετανία ή το εκδοτικό παράρτημα του λογοτεχνικού περιοδικού «New York Review of Books» στις ΗΠΑ.
Αυτό το νέο ενδιαφέρον των αγγλόφωνων χωρών για τον Στέφαν Τσβάιχ φαίνεται ότι παρακολουθεί την τελευταία δεκαετία και η ελληνική εκδοτική αγορά - στην οποία, για να είμαστε δίκαιοι, ο συγγραφέας συστήθηκε μεταφρασμένος αρκετά νωρίς, κυρίως για τις βιογραφίες που συνέγραψε - καθώς δεν σταματούν οι ανατυπώσεις, οι επανεκδόσεις, οι νέες μεταφράσεις αλλά και οι παρθενικές εκδόσεις έργων του που δεν είχαν ως σήμερα συναντηθεί με την ελληνική γλώσσα.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι στην ηπειρωτική Ευρώπη ουδέποτε ο Τσβάιχ περιέπεσε στη λήθη καταπώς λέμε, αντιθέτως η δημοφιλία και η εμπορικότητα που επέτυχε εν ζωή αυτός ο μεγάλος ψυχογράφος συνεχίστηκε, τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών, και μετά τον θάνατό του - ανακινήθηκε δε «το φαινόμενο Τσβάιχ» την επαύριον του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εξαιτίας της μεταθανάτιας κυκλοφορίας ορισμένων έργων του αλλά και το 1981 με αφορμή την επέτειο των εκατό χρόνων από τη γέννησή του. Σήμερα, όμως, γιατί; Μια απάντηση επιχείρησε να δώσει ο Εντουιν Φρανκ που διευθύνει το εκδοτικό τμήμα και τη σειρά των «κλασικών» συγγραφέων του «New York Review of Books», λέγοντας ότι «αυτό μπορεί να αποδοθεί στην αυξανόμενη περιέργεια να σφυγμομετρηθεί ο όλεθρος του 20ού αιώνα» μέσα από τα μάτια ενός «χρονικογράφου εκείνης της καταστροφικής εποχής που ταυτοχρόνως υπήρξε και θύμα της, γεγονός που τον καθιστά μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα».
Stefan ZweigΑμόκ και άλλες νουβέλες
Μετάφραση Μαρία Αγγελίδου.
Εκδόσεις Αγρα, 2014,
σελ. 232, τιμή 12 ευρώ
Στο βιβλίο «Αμόκ και άλλες νουβέλες» συσσωματώνονται πέντε από τις πλέον γνωστές (ορισμένες εξ αυτών και στον έλληνα αναγνώστη από παλαιότερες μεταφράσεις) ιστορίες του Στέφαν Τσβάιχ (εκτός αυτής του τίτλου: «Επεισόδιο στη λίμνη της Γενεύης», «Λεπορέλλα», «Στο φως του φεγγαριού», «Βεατρίκη Τσέντσι») τις οποίες στοιχειώνουν οι αυτοκτονίες και οι βίαιοι θάνατοι, αυτό είναι το ανατριχιαστικό και άφατο νήμα που τις συνδέει, ένα μαύρο μοτίβο που αναλύει ο Παναγιώτης Κ. Τσούκας στο επίμετρο που έγραψε για την πρόσφατη έκδοση της Αγρας υπό τον τίτλο «Εκούσιος θάνατος κατ' ανάγκη». Εκεί διαβάζουμε ότι αυτή την πεισιθάνατη διάθεση του Στέφαν Τσβάιχ - που πιθανότατα έπασχε από «κατάθλιψη» προτού αυτοχειριασθεί, αν είναι να καταφύγουμε στον τεχνικά σκληρό όρο της ψυχιατρικής - την επεσήμανε πρώτος ο Λεοπόλδος Στερν που εντόπισε την «πνοή του θανάτου» στα κείμενά του.
Στέφαν ΤσβάϊχΤαξίδι στο παρελθόν
Μετάφραση Γιώτα Λαγουδάκου.
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2014,
σελ. 104, τιμή 6,60 ευρώ
Το «Ταξίδι στο παρελθόν», που κυκλοφόρησε επίσης εφέτος από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι μια λεπτοδουλεμένη ερωτική ιστορία, ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο ο Στέφαν Τσβάιχ έκανε τέχνη το μεγαλείο μα και την άβυσσο του ανθρώπινου αισθήματος, την ανάταση της ανθρώπινης καρδιάς και τον καταποντισμό της. Οι μεταφράσεις τόσο της Μαρίας Αγγελίδου όσο και της Γιώτας Λαγουδάκου, δυο δόκιμων μεταφραστριών, αναδεικνύουν την ένταση και τον παλμό των κειμένων.
Stefan Zweig: The exile returns
The renewed international interest in the afstroevraio writer who committed suicide in Brazil in 1942. Continued translations of his works in Greek, the film adaptations
In August 1941 the long-term exile - because of the murderous onslaught of Nazism - Stefan Zweig leaving the rented house in New York, where he completed his most famous autobiography "The World of Yesterday" and travels for the last time in Brazil.
After a few weeks in Rio de Janeiro installed "in a small house with three rooms sublime ', a place where" the landscape is Austrian, translated into the language of manners ", in a small hamlet called Petropolis. "I'm not well. In America, virtually no specific reason, probably due to a multitude of reasons, I collapsed mentally "wrote in November of the same year in a confessional letter to Franz and his wife Alma Verfel.
"Me and myself we have two different things inside all their absurdities we load our era" and, as he notes revealing little lower, he felt "detached from everything that was home to me (from Europe and particularly the France, Italy, the Latin world), traveler necessarily with suitcases, without books, with papers scattered to carry around when you are there and when. And with an indescribable hatred, not only for himself that war itself, but also for the folly of so many years that led to war. All this pressure, with smashed. "
The stranger closed that shocking letter of Stefan Zweig, feels even more stranger in a foreign country "in these times we live in". On February 22, 1942, having delivered to the publisher of the ultimate work, the "Chess novella" which reflected the brutality and darkness of totalitarianism, committed suicide along with his second wife Lotte Altman.
Voluntary death caused a sensation in newspapers of the time - do not forget that Zweig was the most widely read author and polymetafrasmenos interwar, a global literary celebrity particularly productive - an act that shocked artistic and intellectual circles, considered by many incomprehensible. Thomas Mann even expressed disapprovingly to suicide, which he considered a peculiar selfishness rather an easy diverting the battle. "I greet all my friends. I hope to see again the auroras that will dawn after the long night! I, who was always my impatient, precede "wrote the note left behind by the writer and identified after the Brazilian authorities to humble bungalows.
George Prochnik
The Impossible Exile -
Stefan Sweig at the end of the world
Other Press, 2014,
pp. 408, price 25 euros
"The condition of exile made him Zweig feel trapped in another narration," he writes, attempting to explain the ending of George Prochnik the recently adopted afstroevraiou biography of the author - that focuses just on the last years of his life Stefan Zweig - which may be even "worse than the prospect of a total annihilation of the world." The displacement of the author, in other words, was not only geographical, displacement was a time - from the same era -, a spiritual and emotional displacement. Something that plunged the suicide in a strange silence - The Zweig, of course, not polysympathouse politics - before the precipitate into nothingness.
"Stefan Zweig" however, as he said recently at George Prochnik «New York Times», «has again become an object of wonder" and, indeed, there is a revival of his work over the last fifteen years, an ever increasing interest in this literary cosmopolitan of Mitteleuropa (Central Europe) mainly in the Anglo-Saxon world. It is, in fact, as if surprised to discover first English-speaking readers as "classic author" through new, thoughtful versions of books from the publishing house «Pushkin Press» to Great Britain or the Annex publishing the literary magazine «New York Review of Books» in the USA.
This new interest in English-speaking countries for Stefan Zweig seems to follow the last decade and the Greek publishing market - which, to be fair, the author translated up early enough, especially for the biographies he wrote - and do not stop reprints the reissues, new translations and the maiden edition of the works that were not currently meet with the Greek language.
It, however, be noted that in continental Europe the Zweig never fell into oblivion according to what suits say, however, the popularity and marketability achieved in life, this great psychographic continued mutatis mutandis always, and after his death - not shaken "the phenomenon Zweig "in the aftermath of the Second World War due to the posthumous marketing of certain projects and in 1981 on the occasion of the centenary of his birth. Today, though, why? One Response attempted to give Edwin Frank who runs the publishing division and the number of "classic" authors of «New York Review of Books», saying that "this may be attributed to the growing curiosity sfygmometrithei the bane of the 20th century" through the eyes of a "chronicler of that catastrophic era and simultaneously was the victim, which makes it a very interesting personality."
Stefan Zweig
Amok and other novels
Translate Maria Aggelidou.
Agra Editions, 2014
pp. 232, price 12 euros
In "Amok and other novels' aggregate five of the most famous (some of them and to the Greek reader of older translations) stories of Stefan Zweig (beyond the title:" Episode Lake Geneva, "" Leporella "," In moonlight "," Beatrice Tsentsi ") which haunt suicides and violent deaths, this is creepy and ineffable thread that connects a black pattern analyzes Panagiotis K. Tsoukas the postscript he wrote for the current version of Agra under the heading "Voluntary death necessarily." There we read that this peisithanati placing Stefan Zweig - who probably suffered from "depression" before aftocheiriasthei if he is to resort to hard technical condition of psychiatry - the pointed first Leopold Stern identified the "breath of death" in his writings.
Stefan Zweig
Journey to the past
We Yota bunny.
Publisher Routledge, 2014,
pp. 104, price 6.60 EUR
The "Journey to the Past", which was also released this year by the Metaichmio is an exquisite love story, indicative of how Stefan Zweig did art greatness but also the abyss of human feeling, uplift the human heart and sank it. The translations of both Mary Aggelidou and the Yota bunny Two trials translator, highlight the intensity and the pulse of text.
