Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Φυσικών Πόρων της Ρωσίας, η Βαϊκάλη είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή γλυκού νερού στη χώρα. Για την προστασία της έχουν θεσπιστεί ειδικός Ομοσπονδιακός νόμος και ειδικό Ομοσπονδιακό πρόγραμμα. Ομως, όπως είχε γράψει η RBTH σε παλαιότερο δημοσίευμά της, η λίμνη απειλείται από τους εκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων του εργοστασιακού συγκροτήματος χαρτοποιίας.
Ο επικεφαλής του τμήματος Περιβαλλοντολογικής Διαχείρισης της Σχολής Γεωγραφίας του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας, Μιχαήλ Σλιπεντσούκ, αναφέρθηκε στο πώς μπορεί να διαλυθούν τα απόβλητα.
RBTH: Πόσο καθαρή είναι η Βαϊκάλη;
Μιχαήλ Σλιπεντσούκ: Απαντώντας όσο γίνεται απλούστερα, θα έλεγα ότι το νερό στη Βαϊκάλη είναι σήμερα καθαρό και θα παραμείνει. Στη Βαϊκάλη υπάρχει τεράστιος όγκος ουσιαστικά αποστειρωμένου νερού, το οποίο κανείς δεν μπορεί να μολύνει (σ.σ. ο όγκος του νερού στη λίμνη είναι 23 χιλ. κυβικά μέτρα, που είναι περισσότερο από την ποσότητα του νερού στις Μεγάλες λίμνες της Βόρειας Αμερικής).
Επίσης, ο νόμος για την προστασία της Βαϊκάλης είναι ο μοναδικός Ομοσπονδιακός νόμος στη Ρωσία που αφορά την προστασία μιας μεμονωμένης περιοχής (σ.σ. σε έκταση η περιοχή φυσικού πλούτου της Βαϊκάλης είναι μεγαλύτερη από χώρες όπως η Γερμανία, Φιλανδία ή η Πολωνία). Στην περιοχή αυτή έχουν οριστεί πολύ αυστηροί περιορισμοί οικολογικού χαρακτήρα.
Ο κίνδυνος και οι λύσεις
ΕΡ: Δηλαδή το εργοστάσιο χαρτοποιίας της Βαϊκάλης δεν επηρέαζε ούτε επηρεάζει τη λίμνη;
ΑΠ: Το εργοστάσιο χαρτοποιίας της Βαϊκάλης δόξα των Θεώ έκλεισε. Έμειναν απ’ αυτό μερικά εκατομμύρια τόνοι (σ.σ. περίπου 6 εκατ. τόνοι) οργανικών ενώσεων -λάσπης, λιγνίνης- οι οποίοι δυνητικά είναι επικίνδυνοι. Αν κατεβεί το συμπυκνωμένο μείγμα από ρύπους και μπάζα και βρεθεί στη λίμνη (σ.σ. οι χώροι υγειονομικής ταφής βρίσκονται μερικές εκατοντάδες μέτρα από τη λίμνη σε υπερυψωμένη τοποθεσία), τότε θα πρόκειται για μια οικολογική καταστροφή που θα ισούται σε επίπεδο μόλυνσης με 100 χρόνια λειτουργίας του εργοστασίου χαρτοποιίας.
ΕΡ: Πώς μπορούν να διαλυθούν τα συσσωρευμένα επικίνδυνα μείγματα;
ΑΠ: Υπάρχουν μια σειρά από προτάσεις αλλά καμιά για την ώρα δεν έχει επιλεχθεί. Η πρώτη είναι να χρησιμοποιηθούν η λάσπη-λιγνίνη στην κατασκευή δρόμων. Διατηρώ αμφιβολίες γι’ αυτή την επιλογή (σ.σ. για τέτοιους σκοπούς, η λάσπη-λιγνίνη, δηλαδή το συμπύκνωμα ξηραμένης κυτταρίνης που συσσωρεύεται στο χώρο ταφής από τη δεκαετία του ΄70, δεν είναι ιδιαίτερα κατάλληλο εξαιτίας της τοξικότητάς του).
Η δεύτερη, είναι η διάλυση, εισάγοντας στη λιγνίνη μικροοργανισμούς οι οποίοι θα μετέτρεπαν αυτό το οργανικό μείγμα σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα. Η φύση όμως στη Βαϊκάλη είναι αρκετά σκληρή και δεν ξέρω αν θα επιβιώσουν οι μικροοργανισμοί αυτοί το χειμώνα.
Η τρίτη λύση, η οποία μ’ αρέσει περισσότερο απ’ όλες, είναι η αποτέφρωση της λιγνίνης με την τεχνική του πλάσματος, επειδή η λιγνίνη είναι καθαρή οργανική ένωση (σ.σ. έχει σαφές σημείο τήξεως). Υπάρχουν η ρωσική και η ιαπωνική τεχνολογία, χάρη στην οποία σχηματίζεται ένα ρευστό μείγμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή δρόμων, ως ύλη για το στέγνωμα της υγρής λιγνίνης, για τη θέρμανση χώρων στη γύρω περιοχή και για την παραγωγή οικολογικά καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας.
Εξάλειψη μιας ακόμη απειλής
ΕΡ: Κοντά στη Βαϊκάλη υπάρχει το κοίτασμα μολύβδου και ψευδάργυρου Χολοντίνσκογε, το οποίο σύμφωνα με τη Greenpeace, απειλεί τη λίμνη. Είναι όντως έτσι;
Ο ποταμός Χολόντναγια απέχει 74 χλμ. από τη Βαϊκάλη και είναι δευτερεύουσας σημασίας (σ.σ. εκβάλλει στον ποταμό Κιτσέρα, ο οποίος με τη σειρά του εκβάλλει στη Βαϊκάλη). Τα τελευταία πέντε χρόνια στέλνουμε εκεί συστηματικά -χειμώνα και καλοκαίρι- ερευνητικές αποστολές προκειμένου να καταλάβουμε σε τι βαθμό το κοίτασμα επηρεάζει το περιβάλλον της περιοχής. Επίδραση υπάρχει, επειδή στο κοίτασμα υπάρχουν ανιχνευτικές γεωτρήσεις απ’ όπου τη δεκαετία του ΄60 εξάχθηκαν δεκάδες χιλιάδες τόνοι μεταλλεύματος. Τα σημεία αυτά διαβρέχονται από τα νερά της φύσης, και το εμπλουτισμένο με ψευδάργυρο και μόλυβδο νερό χύνεται σήμερα στον ποταμό Χολόντναγια, χωρίς να γίνεται καμία εξόρυξη. Η επίδραση αυτή εκτείνεται στα 500 μέτρα.ΑΠ: Το θεωρώ μια πονεμένη ιστορία, καθώς ο ίδιος θεωρούμαι ενδιαφερόμενο πρόσωπο. Το κοίτασμα ανήκει σε μια από τις εταιρίες μου (σ.σ. από το 1995 ως το 2011 ο Σλιπεντσούκ διεύθυνε την εταιρία «Metropol» στην οποία ανήκει η άδεια για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Χολοντίνσκογε).
ΕΡ: Τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό;
ΑΠ: Μπορούν να γίνουν τρία πράγματα. Είτε να «κοσερβοποιηθεί» το κοίτασμα, κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο, καθώς αυτό έχει ήδη ανοιχτεί και το νερό θα μπορούσε να ωθήσει προς τα έξω και να αφαιρέσει το κάλυμμα. Το δεύτερο είναι τοποθετηθούν βιοχημικά κωλύματα, λύση που θα αποδειχθεί πολύ ακριβή λόγω της απουσίας δρόμων. Το τρίτο και πιο λογικό, είναι να απαλειφθεί η απειλή πραγματοποιώντας την εξόρυξη με οικολογικά ακίνδυνες τεχνολογίες.
ΕΡ: Γιατί δεν ξεκινούν από τώρα;
ΑΠ: Το υπουργείο Φυσικών Πόρων έχει επιβάλει απαγόρευση στην εκμετάλλευση του κοιτάσματος. Τρία χρόνια μετά την απόκτηση της άδειας εκμετάλλευσής του, συστάθηκε η φυσική ζώνη Βαϊκάλης. Το διάστημα του παγώματος της άδειας τελειώνει του χρόνου κι εμείς τότε θα παρατείνουμε την άδεια και θα προστατεύσουμε το μέρος με οικολογικά ακίνδυνη τεχνολογία εκμετάλλευσης του κοιτάσματος. Το να αφεθεί ένα τέτοιο κοίτασμα είναι ανόητο, επειδή είναι στρατηγικά σημαντικό. Πρόκειται για το έκτο σε μέγεθος κοίτασμα στον κόσμο, αυτό σημαίνει θέσεις εργασίας και οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής Βαϊκάλης-Αμούρ.
