Η Γέννηση του Ζέρβα και η καταγωγή του.
Γεννήθηκε στην Άρτα την 1η Ιανουαρίου του 1891, αλλά καταγόταν απ΄την ιστορική περιοχή του Σουλίου. Το σόι των σουλιωτών Ζερβαίων είχε βγάλει σπουδαίους πολεμιστές στο πρόσφατο παρελθόν. Μία χαρακτηριστική περίπτωση ήταν και ο πατέρας του Ζέρβα, ονόματι Νικόλαος, που κατέβηκε και πολέμησε στην Κρήτη στην επανάσταση του 1897, όπου και τραυματίστηκε. Η μητέρα του, Ευανθία, πεθαίνει ενώ ήταν ακόμη παιδί και το μεγάλωμα του Ναπολέοντα Ζέρβα το αναλαμβάνει ένας θείος του απ΄τα Γιάννενα.
Στρατιωτική Σταδιοδρομία
1907-1922
Το 1907 τελειώνει το γυμνάσιο και το 1910 κατατάσσεται σαν εθελοντής στο στρατό. Συμμετέχει στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 όπου και χάρη στις εξαιρετικές του επιδόσεις προάγεται συνεχώς μέχρι τον βαθμό του ανθυπασπιστή. Η λήξη των βαλκανικών πολέμων βρίσκει την ιδιαίτερη πατρίδα του την Ήπειρο ενωμένη με την υπόλοιπη Ελλάδα. Αυτό ήταν και το όνειρό του από μικρό παιδί. Ήταν θαυμαστής του Ελευθέριου Βενιζέλου και φυσικά δημοκρατικός και αντιβασιλικός. Το 1916 ως ανθυπολοχαγός πλέον, προσχωρεί στο Κίνημα της Εθνικής Αμύνης και για ένα μικρό διάστημα διετέλεσε υπασπιστή της τριανδρίας Βενιζέλου-Κουντουριώτη-Δαγκλή στην Θεσσαλονίκη. Συμμετείχε φυσικά και στον Α΄ Παγκόσμιο στο μακεδονικό μέτωπο κατά Γερμανών και Βούλγαρων, κατά την διάρκεια του οποίου έφτασε στον βαθμό του λοχαγού. Τον Φεβρουάριο του 1920 προήχθη σε ταγματάρχη που ήταν και η τελευταία προαγωγή του σε εκείνη την χρονική περίοδο. Το επόμενο έτος αποτάχθηκε απ΄τον Στρατό, διότι λόγω της επιστροφής του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο Ζέρβας ακολούθησε άλλους αντιβασιλικούς αξιωματικούς (σημαντικότερος ήταν ο Γεώργιος Κονδύλης) στην Κωνσταντινούπολη όπου είχαν ιδρύσει την Εθνική Άμυνα Κωνσταντινούπολης. Μετά την μικρασιατική καταστροφή και την επανάσταση των Πλαστήρα-Γονατά, ο Ζέρβας επανέρχεται στον Στρατό με τον βαθμό του ταγματάρχη το 1922.
1925-1936
Το 1925 επικρατεί το στρατιωτικό κίνημα του Θεόδωρου Πάγκαλου. Ο Ζέρβας διορίζεται φρούραρχος Αθηνών, και συγχρόνως αναλαμβάνει την διοίκηση του Β' Τάγματος Δημοκρατικής Φρουράς. Στο άλλο διοικητής ήταν ο Βασίλης Ντερτιλής. Ο ρόλος των Ταγμάτων Δημοκρατικής Φρουράς ουσιαστικά ήταν η προστασία του δικτατορικού καθεστώτος που είχε επιβάλει ο Πάγκαλος στο όνομα της... Δημοκρατίας. Ήταν απ΄τα πολλά περίεργα εκείνης της ταραγμένης εποχής. Ο φρούραρχος Ζέρβας ως διοικητής του ενός εξ αυτών είναι φυσικά πολύ ισχυρός. Αναφέρεται ότι κυνήγησε τον Πλαστήρα, συνέλαβε τον εκδότη του "Ελεύθερου Βήματος" Δημήτρη Λαμπράκη, εισέβαλλε στο Μέγαρο Διομήδη όπου και έκανε εκτεταμένο έλεγχο των χαρτοφακέλων και λογαριασμών του διοικητή της Εθνικής τράπεζας κτλ. Τον Αύγουστο του 1926 τα Τάγματα, με την ενεργό συμμετοχή του Ζέρβα, βεβαίως συμμετείχαν στο κίνημα του Κονδύλη που ανέτρεψε τον Πάγκαλο. Αμέσως μετά την επικράτησή του, ο Κονδύλης απαίτησε την διάλυση των Ταγμάτων προκειμένου να μειωθεί δραστικά η ισχύς των Ζέρβα και Ντερτιλή. Οι δύο διοικητές των Ταγμάτων δεν υπάκουσαν και κινήθηκαν με τις μονάδες τους για κατάληψη του Υπουργείου Στρατιωτικών. Μονάδες που ήταν πιστές στην κυβέρνηση Κονδύλη αντέδρασαν και έγινε σφοδρή συμπλοκή στην περιοχή Χίλτον. Τα Τάγματα Δημοκρατικής Φρουράς διαλύθηκαν και οι Ζέρβας-Ντερτιλής συνελήφθησαν. Δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά, αλλά αποφυλακίστηκαν χάρη στην αμνηστία που έδωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία το 1928. Τον Δεκέμβριο του 1928 ο Ζέρβας αποστρατεύεται με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη, και για περίπου μία δεκαετία αποσύρεται απ΄το προσκήνιο.
1936-1940. Το πραξικόπημα του Μεταξά και η φυλάκιση του
Επί δικτατορίας Μεταξά, ο Ζέρβας συμμετείχε σε ανατρεπτικές αντικαθεστωτικές κινήσεις που ποτέ όμως δεν μετουσιώθηκαν ποτέ σε πράξη διότι δεν είχαν ούτε την δύναμη ούτε και την απαιτούμενη συνοχή για να ρίξουν το μεταξικό καθεστώς. Είχε ετοιμάσει και μία προκήρυξη που στρεφόταν κατά του Μεταξά και του βασιλιά Γεώργιου Β', με την οποία απειλούσε με κίνημα του Λαού και του Στρατού κατά της κυβέρνησης. Η έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου τον Οκτώβριο του '40 έκαναν απαγορευτική για εθνικούς λόγους το ούτως ή άλλως μικρό ενδεχόμενο εκδήλωσης αντιμεταξικού κινήματος. Ο Ζέρβας βρισκόταν βέβαια στην λίστα των "υπόπτων" στρατιωτικών, λόγω του παρελθόντος του και της ιδιοσυγκρασίας του. Ο αρμόδιος επί τέτοιων θεμάτων υφυπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης γνώριζε πάνω-κάτω για τις κινήσεις του, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε τον Ζέρβα να διατηρεί επιφανειακά καλές σχέσεις μαζί του όπως και με τον Διάκο σύμβουλο του Μεταξά, αλλά και τον γερμανόφιλο αντιμεταξικό Λούβαρη. Γενικότερα ο Ζέρβας είχε ένα ευρύ κύκλο γνωριμιών στους "υψηλούς" κύκλους της πρωτεύουσας, κάτι που σε συνδυασμό και με άλλες ενδείξεις είχε δημιουργήσει σε τρίτους την εντύπωση ότι ήταν μασώνος. Οι καλές του σχέσεις με τον Μανιαδάκη (τις οποίες ο Ζέρβας χαρακτήριζε "λυκοφιλία" και μάλλον είχε δίκιο) δεν απέτρεψαν την σύλληψη και φυλάκισή του στα μέσα Απριλίου του ΄41 λίγο πριν την οριστική κατάληψη της χώρας απ΄τους Γερμανούς. Δύο εβδομάδες μετά κατάφερε να δραπετεύσει δωροδοκώντας έναν φύλακα. Συλλαμβάνεται εκ νέου από την Ειδική Ασφάλεια, αλλά αποφυλακίζεται κατόπιν παρέμβασης του Λούβαρη στα τέλη Μαϊου του 1941. Ως τον Αύγουστο του 1941 συλλαμβάνεται και απελευθερώνεται άλλες δύο φορές, την μία με παρέμβαση πάλι του Λούβαρη και την άλλη με παρέμβαση ενός φίλου του επιχειρηματία που διατηρούσε σχέσεις με τους Ιταλούς.
Η ίδρυση του Ε.Δ.Ε.Σ.
Οι λόγοι των απανωτών συλλήψεών του απ΄τις κατοχικές αρχές σε αυτήν την πρώτη περίοδο της Κατοχής πιθανότατα οφείλονταν -πέραν των άλλων- και στο ότι ήταν γνωστός αγγλόφιλος με την έννοια ότι πίστευε στην επικράτηση των μεγάλων ναυτικών δυνάμεων. Εκτός των αντιλήψεών του συνεργαζόταν απ΄το 1940 με την βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα. Αυτή ήταν περιληπτικά η δράση του Ναπολέοντα Ζέρβα ως την στιγμή που ίδρυσε τον ΕΔΕΣ τον Σεπτέμβριο του 1941 (συνιδρυτές: συνταγματάρχης Λεωνίδας Σπαής, Ηλίας Σταματόπουλος, δικηγόρος. Στενοί συνεργάτες του: ο υπολοχαγός Μυριδάκης Μιχαήλ, Πυρομάγλου, Χούτας κ.ά.) και τον αντάρτικο αγώνα που ακολούθησε. Αναμφίβολα ήταν μία έντονη προσωπικότητα, εξαιρετικά φιλόδοξος και πεισματάρης με τάση προς την περιπέτεια και τα πάσης φύσεως ανατρεπτικά κινήματα. Οι ποικίλες συγκρούσεις στις οποίες είχε συμμετάσχει προπολεμικά είχαν κάνει μεγάλο μέρος του πολιτικού και στρατιωτικού κόσμου να τον βλέπει με καχυποψία ή ακόμα και με αντιπάθεια. Ιδιαίτερα η πρόθεσή του να ηγηθεί μέσω του ΕΔΕΣ του δημοκρατικού χώρου που κυριαρχούσαν οι βενιζελικοί και πλαστηρικοί, προκάλεσε αντιδράσεις από τους "ηγήτορες" του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου (π.χ. Γονατάς, Σοφούλης κ.α.). Αυτές τις αντιδράσεις ο Ζέρβας τις βρήκε μπροστά του αργότερα, όταν λίγο καιρό μετά την αναχώρησή του για το βουνό τον Ιούλιο του 1942, ο τοπικός ΕΔΕΣ Αθηνών άρχισε να ταλανίζεται απ΄τις ραδιουργίες των αντιπάλων του, οι οποίοι δεν παρέλειπαν να κατηγορούν και τον ίδιο ακόμα και για συνεργασία με τους Γερμανούς!!
Η δίωξη των Τσάμηδων
Κατά το τέλος της Κατοχής, ο Ζέρβας με το ΕΔΕΣ ήταν υπεύθυνοι για την απέλαση των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας, που αριθμούσαν περ. 20.000. Οι Τσάμηδες, αλβανόφωνη μουσουλμανική κοινότητα, ελάχιστα ενσωματωμένη στην ελληνική κοινωνία, υποστήριξαν τον αλβανικό αλυτρωτισμό και είχαν τη στήριξη της ιταλικής φασιστικής προπαγάνδας. Ένα μεγάλο τμήμα των Τσάμηδων συνεργάστηκε με τις κατοχικές δυνάμεις του Άξονα και ήταν υπεύθυνο για εγκληματικές πράξεις κατά του τοπικού ελληνικού πληθυσμού. Ένα μικρό τμήμα μάλιστα συνεργάστηκε αργότερα με τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όμως παρ' όλα αυτά η πλειοψηφία προτίμησε τον δωσιλογισμό και τη συμμαχία με τις κατοχικές δυνάμεις.[2] Στις 18 Ιουνίου 1944, ο ΕΔΕΣ εξαπέλυσε επίθεση κατά της Παραμυθιάς στη Θεσπρωτία. Ύστερα από σύντομη συμπλοκή με τα συνασπισμένα τμήματα Γερμανών και Τσάμηδων, η πόλη απελευθερώθηκε. Σύντομα ξεκίνησαν πράξεις αντεκδικήσεων κατά των Τσάμηδων.[3] Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού συνεχίστηκαν οι επιθέσεις και οι βίαιες πράξεις που είχαν ως επακόλουθο τη φυγή τους προς τα αλβανικά σύνορα, από το φόβο γενίκευσης της βίας ως αποτέλεσμα της προηγούμενης συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις.[4][5]
Πολιτική σταδιοδρομία
Αποφάσισε να πολιτευθεί, ίδρυσε το Εθνικό Κόμμα και στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εξελέγη βουλευτής Ιωαννίνων, ενώ το κόμμα του κέρδισε συνολικά 25 έδρες. Στην κυβέρνηση Μαξίμου ανέλαβε αρχικά Άνευ Χαρτοφυλακίου και στη συνέχεια το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως (23 Φεβρουαρίου 1947), στο οποίο παρέμεινε μέχρι τις 29 Αυγούστου 1947. Αργότερα συγχώνευσε το κόμμα του με το Κόμμα των Φιλελευθέρων και ο ίδιος επανεξελέγη βουλευτής Ιωαννίνων. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1950 ανέλαβε το υπουργείο Δημοσίων Έργων στηνκυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου. Στις επόμενες βουλευτικές εκλογές δεν κατόρθωσε να εκλεγεί βουλευτής και έκτοτε αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική.
Πέθανε το 1957.
