Του Δικηγόρου Νίκου Κασκαβέλη
Παρακολουθώντας τη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα, δεν μπορεί κανείς παρά να διαπιστώνει με θλίψη θεμελιώδεις αδυναμίες. Ελλείψεις που δείχνουν μια ιδιότυπη απομόνωση της δικής μας "σφαίρας" από τα διεθνή δρώμενα. Ένας καλομακιγιαρισμένος "επαρχιωτισμός", στα όρια του "ιδρυματισμού", που μας αναγκάζει να υπερ-απασχολούμαστε με τα "δικά μας", όσο μικρά και αδιάφορα κι αν είναι και να χάνουμε συστηματικά τη μεγάλη εικόνα. Τα πραγματικά γεγονότα που χαράσσουν τις τάσεις και την πορεία του κόσμου.
Δεν είναι νέο το φαινόμενο αυτό, ούτε οφείλεται στη λογική φόρτιση των γεγονότων των τελευταίων ετών, με τισ συνταρακτικές αλλαγές που προκάλεσε η κρίση να συγκεντρώνουν εύλογο ενδιαφέρουν από όλους.
Πρόκειται για μια διαχρονική τάση, που θα είχε ενδιαφέρον να εντοπιστεί ιστορικά, αλλά σχετίζεται με την υποδορίως κυρίαρχη άποψη-δομικό "μύθο" του νέου ελληνικού κράτους, που τοποθετεί τα εδώ συμβαίνοντα σε πολύ σοβαρότερη θέση, από αυτήν την οποία όντως έχουν: η περιούσια χώρα, με τον περιούσιο λαό, που γενικά έχει δίκιο, συνήθως πέφτει θύμα συνωμοσιών και ξένων παρεμβάσεων και πάντως όλοι (εννοείται, οι "δυτικοί") του χρωστούν ες αεί, επειδή έδωσε τα φώτα του πολιτισμού. Σε αυτή τη φράση εμπεριέχονται αφαιρετικά όλοι οι βασικοί μύθοι και παρεξηγήσεις/παρερμηνείες που χαρακτηρίζουν τη νεοελληνική πραγματικότητα. Η αποσπασματική σύνδεσή του με πτυχές αλήθειας, θα απαιτούσε διατριβή. Το θέμα μας εδώ είναι η διαχρονική αυτή τάση "ιδρυματισμού", να εξετάζουμε τα εδώ συμβαίνοντα ως "αυτοτελή" γεγονότα, αποκομμένα αλλά και ως δήθεν σημαντικά.
Αυτό, ενδεχομένως να είχε μικρότερες συνέπειες σε παλαιότερες δεκαετίες, όταν η πραγματικότητα ήταν "απλούστερη". Σε έναν διπολικό κόσμο, με ισχυρά εθνικά κράτη και προστατευτισμό, τα εσωτερικά γεγονότα, είχαν πράγματι τη δική τους αυταξία. Ο κόσμος όμως, εδώ και καιρό, κατέστη απείρως πολυπλοκότερος. Ένα πολυκεντρικό σύστημα πόλων εξουσίας και αποφάσεων με διεθνείς συνεργασίες, πλήθος υπερεθνικών οργανισμών και διακρατικών συμβάσεων, έχουν διαμορφώσει ένα νέο σκηνικό, πολλών επιπέδων, διεργασιών και αλληλεπιδράσεων. Τα εθνικά όρια, φυσικά και παραμένουν, έχουν όμως να αντιμετωπίσουν ευρύ φάσμα νέων προκλήσεων και ευκαιριών. Οι εθνικές πολιτικές, προκειμένου να είναι αποτελεσματικές, οφείλουν λοιπόν, πρώτα απ’ όλα να είναι σε θέση να παρακολουθούν όλες αυτές τις εξελίξεις, να τις κατανοούν και αναλύουν και στη συνέχεια, έχοντας αντιληφθεί (ή υποθέσει ευλόγως) το πλαίσιο κινήσεων, να αξιοποιούν τις κατάλληλες μεθόδους, προκειμένου να έχουν το επιδιωκόμενο όφελος.
Στη χώρα μας, σε επίπεδο δημόσιας ανάλυσης, αυτό δεν συμβαίνει. Πέραν της ευθύνης της πολιτικής τάξης, που αντανακλά φυσικά το όποιο κοινωνικό επίπεδο την αναδεικνύει, που συχνά αποστρέφεται συζητήσεις που "δεν καταλαβαίνει ο κόσμος", την ευθύνη μοιράζονται και οι άλλες "ελίτ", με κύρια αυτήν των ΜΜΕ, ιδίως των ηλεκτρονικών. Η θέαση ενός και μόνο δελτίου μπορεί να αποδείξει τον ισχυρισμό. Απίστευτη ανάλυση κάθε είδους παραπολιτικής ασημαντότητας, επικέντρωση στη διαδικαστική λεπτομέρεια, στις φήμες προσωπικών σχέσεων ή αδιάφορων αντιπαραθέσεων, ένα αδιάκοπο τηλεοπτικό μαγκαζίνο με στοιχεία περιθωριακού "λάιφ στάιλ". Αυτά, παράλληλα με σφυροκόπημα ατάκτως ερριμμένων νομοθετικών διατάξεων, συνοδευόμενων από κραυγαλέα λεκτικά σχήματα και την ανάλογη μουσική επένδυση, προς παραγωγή συναισθημάτων. Στη συνέχεια, αναλυτικό αστυνομικό ρεπορτάζ, με αχρείαστες λεπτομέρειες αφορούσες σε ειδεχθή εγκλήματα, ωσάν το "εγχειρίδιο της σωστής δημοσιογραφίας", να έχει στο πρώτο κεφάλαιο την υποχρεωτικότητα αναπαραγωγής του εγκλήματος στην ειδησεογραφία. Και στο τέλος, περίπου σαν εισαγωγή στο "διασκεδαστικό-χαλαρωτικό" τομέα, οι "διεθνείς" ειδήσεις. Στριμωγμένες όλες σε ένα δίλεπτο. Είτε αφορούν κάποιο διεθνές κοινωνικό γεγονός, είτε κάτι πραγματικά ουσιαστικό και ιστορικό.
Τα ανωτέρω δεν αναφέρονται ως "παράπονο" κάποιου "κοσμοπολίτη" που "παρέπεσε" σε αυτήν την αυτοτροφοδοτούμενη πραγματικότητα. Υποδεικνύονται, γιατί έχουν τη σημασία τους στην κατανόησή μας στα όσα συμβαίνουν και μας αφορούν. Και κυρίως στην αποτελεσματική μας αντίδραση, ώστε να έχουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε. Για παράδειγμα, η μεγάλη κρίση που βιώνει η χώρα 6 χρόνια τώρα, για το ευρύ κοινό, παραμένει αποκομμένη από τη διεθνή συγκυρία. Παρουσιασμένη "απλοϊκά", ως ένα δίπολο μοχθηρών δανειστών και κατατρεγμένου λαού που παλεύει να απαγκιστρωθεί, δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητή και τελικά να τελειώσει μια ώρα αρχύτερα.
Πόσο συχνά έγινε η σύνδεση με τη διεθνή κρίση που ξεκίνησε το 2007 στις ΗΠΑ, την ευρύτερη κρίση της ΕΕ αλλά και της Δύσης, όχι μόνο από πλευράς θεσμικής ολοκλήρωσης, αλλά τελικά ανταγωνιστικότητας-παραγωγικότητας και τελικά ανταγωνισμού μεταξύ αυτής και της αναδυόμενης Ανατολής; (Κίνα, Ινδία κλπ). Το δικό μας θέμα, αποτελεί στην ουσία, μια "παρωνυχίδα" στις τεράστιες μυλόπετρες που κινούνται πέραν της θελήσεώς μας και αφορούν τους τεράστιους αυτούς ανταγωνισμούς. Η Ελλάδα, δεν είναι φυσικά το ανήμπορο θύμα, παθητικός δέκτης. Απλά, στο εύρος της δυνατότητάς της πρέπει να κάνει τις σωστές επιλογές. Το έχει πράξει ιστορικά, με το να ανήκει στη συγκεκριμένη διεθνή οικογένεια. Αυτή, που έως σήμερα είχε την ταμπέλα του "ισχυρού" διεθνώς και τελικά του ευνοημένου.
Στο διεθνή καταμερισμό πλούτου, η Ελλάδα ανήκε στους ευνοημένους του πλανήτη. Το πώς έκανε την εσωτερική της αναδιανομή, αυτό είναι άλλη ιστορία και να το συζητήσουμε. Πάντως, μια επισκόπηση των σχετικών δεικτών διεθνώς, αποδεικνύει τα ανωτέρω. Σε αυτό το πλαίσιο, το να συζητάμε ξεκομμένα το τάδε ποσοστό φόρου που αυξάνεται, το τάδε επίδομα που κόβεται, είναι αλυσιτελές και δεν αφορά κανέναν στο διεθνές ακροατήριο. Το ουσιαστικό ζήτημα και η απόφαση που οφείλουμε να επιβεβαιώνουμε, είναι στο με ποιους πορευόμαστε. Πού ανήκουμε, πού θέλουμε να πάμε και τι είμαστε έτοιμοι και πρόθυμοι να κάνουμε γι’ αυτό. Και αν πάλι δεν είμαστε, να ξέρουμε τι σημαίνει αυτή μας η επιλογή.
Επιγραμματικά, αφορμή για τα ανωτέρω, αποτελούν τα όσα συντελούνται διεθνώς γύρω μας και ελάχιστα έχουν απασχολήσει (πλην ειδικών κύκλων) την κεντρική δημόσια μας σκηνή, παρόλη τη σημασία τους για τη διαμόρφωση του κόσμου. Προ ολίγων ημερών υπεγράφη μια ιστορικής σημασίας απόφαση για το περιβάλλον στο Παρίσι, στα πλαίσια του ΟΗΕ. Με δεσμευτικούς και μη στόχους για τις χώρες, η απόφαση αυτή, πέραν από το προφανές όφελος σε περιβαλλοντικούς όρους, θα έχει και οικονομικές συνέπειες. Τις γνωρίζουμε; Μας αφορούν και πόσο; Το άλλο τεράστιο θέμα, του ISIS και της διεθνούς τρομοκρατίας, πόσο αλήθεια μας απασχόλησε; Φοβάμαι, μόνο επιδερμικά, συνδεόμενο με το μεταναστευτικό και πάλι στο βαθμό που επηρεάζει τη χώρα μας.
Πάλι ξεκομμένα, δίχως σύνδεση με την ευρύτερη εικόνα που αναδιαμορφώνει τις γεωπολιτικές ισορροπίες της περιοχής. Από το ρόλο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, έως την επαναδραστηριοποίηση της Ρωσίας και τις φιλοδοξίες της Τουρκίας. Εμείς, πού στεκόμαστε σε αυτά; Στο ανωτέρω πλαίσιο ανταγωνισμού (παλαιάς) Δύσης και (νέας) Ανατολής, πόσοι γνωρίζουν και επεξεργάζονται το τεκτονικής σημασίας σύμφωνο ΕΕ-ΗΠΑ για ζώνη ελεύθερου εμπορίου που θα ολοκληρωθεί το επόμενο έτος (σα συνέχεια του αντίστοιχου συμφώνου για τον Ειρηνικό); Ή τι σημαίνει η αύξηση επιτοκίων της FED; Αυτό θα είναι το πλαίσιο στο οποίο θα κινούμαστε. Όλα τ’ άλλα δεν έχουν βάση. Αντί γι’ αυτά, εμείς ασχολούμαστε με ένταση, με τις αντιπαραθέσεις του "Λάκη", τους θεατρινισμούς Υπουργών, τους αναχρονισμούς ιεραρχών και γενικώς ασήμαντες δηλώσεις και διαχειριστικές πράξεις. "Μύλος" και μάλιστα φαύλος.
Επιτέλους, αποτελεί καίρια προτεραιότητα για τη χώρα, η δόμηση μιας αντίστοιχης με την πραγματικότητα δημόσιας σφαίρας διαλόγου, που θα βοηθά στη λήψη επεξεργασμένων και σωστών αποφάσεων. Υπάρχουν θεσμοί που παράγουν σχετικό έργο, υπάρχουν άξια πρόσωπα και ιδέες. Αυτό που χρειάζεται είναι η διάθεση για αλλαγή νοοτροπίας και πρίσματος εξέτασης των γεγονότων. Η προθυμία να συμβαδίσουμε πραγματικά με τον κόσμο όπως εξελίσσεται και όχι μέσα από "μύθους" και κατασκευές που δεν μας βοηθούν να έχουμε τα αποτελέσματα που θέλουμε. Η διάθεση αυτή, θα δώσει νομοτελειακά προσοχή στα πραγματικά σημαντικά, θα αναδείξει στις θέσεις ευθύνης τα πρόσωπα που πράγματι έχουν και λόγο και απάντηση στις προκλήσεις της εποχής και η χώρα, θα βιώσει ενδεχομένως μια λιγότερο θλιβερή και σίγουρα περισσότερο συνειδητή κι ελπιδοφόρα πραγματικότητα. Ως ένα σοβαρό κράτος, που αλληλεπιδρά με την εποχή με όρους αξιοπρεπείς και ισότιμους και όχι ως μια διαρκής "ειδική περίπτωση", μια "Neverland” του παραλόγου, όπου όλα επιτρέπονται και μπορούν ανά πάσα στιγμή να συμβούν.
* Ο κ. Νίκος Κασκαβέλης είναι δικηγόρος
